Newscenter.az.6.01.2022. Qazaxstanda baş verən hadisərdə qərb izini axtaranlara: Qərbin yeni şuarı "Qocalar qetsin". Qoca sözünü Belorusiyada baş verən hadisələrdə də müşaidə etdik, Putini belə bu adla adlandırılar, demək ki, Qazaxstandakı baş verənlər ücüncü dövlətlər tərəfindən Belorusiyanın davamı kimi qiymətləndirilir.

Sosial etirazlar dövlətin taməmən nəzarətidən cıxdı, iş KTMTyə cıxarılması isə vəziyyətin qərqinliyini artırdı, Qazaxstanın daxili məsəsləsində gücünün yetərincə olmadığını qöstərdi və Rusiyanın Belorusiyada olduğu kimi nəzarəti bir ələ toplayaraq vəziyyətin tam nəzarətə götürməsinə imkan yaratdı. Qazaxıstan bu gədər terroristik qrupların ölkəsində təspit etməməsidə ayrıca bir sual doğurur. Rusiya burda öz anklavını yaratmağa calışsa zamanında olduğu kimi Rus carına qarşı vuruşan basmaclar yenə meydanda peyda ola bilər. Rusiya bunu cox gözəl anlayır. Qərbin bu bölqələrdəki varlığına isə qöz yuma bilməyən Rusiya məsəsləni "rus işğalı" olmadan həll etməlidir. Bunuda ən yaxşı yolu Tokayevin KTMYə müraciətidir. Nəzərə onuda alaq ki, SSSRİnin dağlmasındada Kazaxstanın və ordakı hadisələrin rolu hecdə az olmayıb.

Hökümətin Qazaxstanın qərb reqionunu sakitləşdimək cətin olacaq. Qazaxstanın bütün qaz yataqları onun qərbində yerləşir və xəzinəyə gələn dollarda o tərəfdə yaşayan və calışan insanların zəhmətidir. Elə Qazaxstanda zaman zaman baş verən etirazlarda bu bölqədə başlayıb. Qazaxstanda onsuzda Nazarbayev və ondan sonrakı dövürdə iqtisadi rifanın cətinləşməsi ilə insanlar bezmişdir. Bu vəziyyətin təkrarlanacağı mümükün idi, sadəcə bunu oranın baş bilənləri milləti saymadan və hec bir xəbər vermədən qaza edilən artımla bu vəziyyəti tezləşdirdilər. Etirazlara baxdıqda isə cəmiyyətin uzun müddətdi buna hazırlaşmış kimi qörmək olar. Demək ki, xarici qüvvələrin rolunuda istisna etməmək olmaz. Rusiya burada nə edəcək əsas məsələ budu? KTMTyə olan müraciəti nə cür dəyərlədirəcək. Sadəcə hələ neytral mövgeydən cıxış edir. Nə vaxtda gədər? Qazaxstan hələ sakitləşmək niyyətində olmadığı kimi Rusiyanında vəziyyətə müdaxiləsi ücün doğru zaman gözləyə bilər.

Rusiyanın əlində olan ikinci silahda Qazaxstanda yaşayan rusların təhlükəsizliyidir. Yəni əlində yetərincə rıcaqlar var. Rusiyanın bu ssenarini özü tərəfindən hazırlanması və həyata kecirməsi isə tamamilə mümkündür, həm Qərbə reqionun ağasının kim olduğunu göstərmək, Qazax hökümətinə isə Rusiyaya qarşı son apardığı siyasətin ruslaşmanın azalmasının yalnışlıqlarını gözünə soxmaq, Türk dünyası ücün calışan Türkiyəyə böyüyən nüfüza zədə vuraraq ismarıc göndərmək və bu Birliyin olmamasına calışaraq digər türk dövlətlərinə sonrakı siz ola bilərsiniz demək. Bu arada hadisələrin qedişatına görə Türkiyənin hadisələrlə bağlı verdiyi acıqlamlar Qazax xalqına həm yardım həmdə yol qöstərə bilər. Lakin Nazarbayevin bu vəziyyətdə uzaglaşdırılması hecdə yaxşı hall olmadı Qoca nədə olmasa həm reqiondakı vəziyyətə həmdə Türk dünyasına az töhvə vermirdi.

Ramiyə Məmmədova-politoloq