29 apreldə Bakıda ADA universitetindəki konfransda Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin bir çox açıqlamasından və xüsusən də sərhədlərin delimitasiyası, demorkasiyası ilə bağlı açıqlamaları İran rəsmlərinin mövcud narahatçılığını daha da artırıb. Belə ki, İranın Ermənistandakı səfiri Abbas Bədəxşan Zohuri dərhal reaksiya verərək Ermənistanın ərazi bütövlüyünün qorunmasından və Zəngəzur dəhlizinin əleyhinə danışıb. İranın anti Azərbaycan mövqeyinin səbəbini bilmək üçün alim olmaq lazım deyil və hər şey gün kimi aydındır.
Həmin konfransda iranlı diplomatın Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevə provokasiv sualı da ilə elə İranın məsələ ilə bağlı böyük narahatçılığının təzahürü idi.
Bilməliyik ki, İran ərazisindən Naxçıvana Zəngəzur kommunikasiya qovşağının yaradılmasına, bu razılaşma İranın Azərbaycana xoş niyyətindən yaranmayıb. Əvvəla, yadımıza salaq ki, Ermənistan ərazisindən Laçın dəhlizinə oxşar formada Zəngəzur dəhlizinin keçməsinə İran qətiyyən razı deyildi və bu dəhlizin açılacağı halda dəhlizə təhlükəsizliyin təmin edilməsi adı ilə nəzarəti əldə etmək istəyirdi. Və bu dəhlizi Ermənistanın ərazi bütövlüyünün pozulması kimi, özünün qırmızı xətti elan etmişdi. Bəs necə oldu ki, İran öz ərazisindən Azərbaycanı Naxçıvanla birləşdirən kommunikasiya xəttinin açılmasın istədi?
Məsələ ondadır ki, İran bu addımla Naxçıvanla Azərbaycan arasında kommunikasiya xəttinə nəzarət əldə etməklə, Ermənistan ərazisindən Zəngəzur dəhlizinin açılmasına mane ola biləcəyinə hesab götürür. Məhz bu səbəbdən də 10 noyabr üçtərəfli Moskva Bəyannaməsinə uyğun razılaşmaya görə Zəngəzur dəhlizinin bu iki il müddətinə heç bir texniki, loqistik məsələləri həll edilməyib və faktiki olaraq Ermənistan Zəngəzur dəhlizini açılmasını əngəlləməyə çalışır. Yəni ki, İran öz ərazisindən Azərbaycanla Naxçıvan arasında kommunikasiya xəttinin yaradılması ilə özünün qırmızı xətti elan etdiyi Ermənistanın ərazi bütövlüyün qorumaq istəyir. Təbii ki, İran öz anti Azərbaycan siyasətini yürüdür, ancaq Azərbaycan da yaranmış real vəziyyətdən istifadə edərək, Lazın dəhlizini beynəlxalq standartlara uyğun olaraq faktiki iki dövlət arasında keçid məntəqəsinə çevirir və sözsüz ki, Laçın dəhlizinə eyniliklə Ermənistan ərazisindən Zəngəzur dəhlizi yaradılmasa, Laçın dəhlizi indiki formasından məhrum ediləcək. Bu birinci məqam.
O ki, qaldı İranın Ermənistandakı səfiri Abbas Bədəxşan Zohurinin açıqlamasına, prezident İlham Əliyev bütün dünya erməniləri və onların Rusiya, İran, Fransa kimi havadarlarını çox narahat edən açıqlama verdi və bildirdi ki, Ermənistanla sərhədlərin delimitasiyası nəinki 1918-ci ilin xəritələrinə uyğun və hətta 1918-ci ildən əvvəlki, dövrün xəritələrinə istinadən aparılmasını düşünür. Bu isə o deməkdir ki, Azərbaycan öz tarixi və qanuni ərazilərinə, indiki Ermənistan əraziləri sayılan İrəvanı Zəngəzuru məqsəd götürüb.
İran öz ərazisini Azərbaycana versə də belə, Azərbaycanı Zəngəzur hədəfindən yayındıra bilməyəcək. Rəisilər, nə bədəxşanlar məqsədimizə çatmaqda bizə mane ola bilməzlər, nə qədər danışsalar da!
Vüqar Dadaşov-politoloq
