ABŞ prezident Co Bayden bir neçə gün əvvəl Vaşinqtonda Cənub-Şərqi Asiya Millətləri Assosiasiyasının (ASEAN) dövlətlərinin (İndoneziya, Bruney, Kamboca, Sinqapur, Tayland, Laos, Vyetnam, Malayziya və Filippin) liderləriylə görüşüb. Ağ Ev sahibi çıxışında Hind-Sakit okean regionu, onun sabitliyi və təhlükəsizliyi haqqında danışıb. Əslində isə Vaşinqtonun təşkil etdiyi ASEAN toplantısı ABŞ-ın Çinin nüfuzunu artırdığı və regional sularda geniş iddialar irəli sürdüyü Hind-Sakit Okean regionuna sadiqliyini nümayiş etdirmək məqsədi daşıyıb.
Çinin Cənubi Asiya regionunda artan nüfuzu ilə bağlı narahatlıqlar fonunda Birləşmiş Ştatlar ASEAN-a dəniz əməkdaşlığı, infrastruktur və digər təşəbbüslər üçün 150 milyon ABŞ dollarından çox investisiya vəd edib. Ağ Evdən yayımlanan açıqlamada ABŞ-ın ASEAN ölkələri ilə əlaqələrini dərinləşdirəcəyi və ümumi məqsədlərə çatmaq üçün ortaq potensialı genişləndirəcəyinə yönəlik təşəbbüsləri dəstəkləyəcəyi bildirilib. Vaşinqton “ümumi məqsəd” dedikdə ASEAN dövlətlərinin Amerika ilə birgə Çinin bölgədə artan roluna qarşı ümumi mübarizəni nəzərdə tutub. Ancaq 150 milyon dollar ASEAN dövlətləri üçün böyük məbləğ deyil. Digər tərəfdən Vaşinqton vəd etdiyi 150 milyon dolların hələ ki, 60 milyonunu ayırmağa hazırdır. Bu maliyyənin də əsas hissəsi ABŞ Sahil Mühafizəsi tərəfindən idarə olunacaq. Çünki Vaşinqtonun əsas məqsədi ASEAN öləkələrinin sahil qüvvələrini gücləndirməkdir.
ASEAN ölkələri Vaşinqtonun dəstəyi sayəsində özlərini Çin təhlükəsindən qorumağı düşünürlər. Vaşinqton da bunda maraqlıdır. Təsüdafi deyil ki, Amerika ilk dəfədir ki, ASEAN liderlərini paytaxt Vaşinqtonda toplayıb. Böyük ehtimalla bu toplantı Co Baydenin xarici siyasət və təhlükəsizlik məsələləri üzrə müşavirlərinin təşəbbüsü əsasında həyata keçirilib. Ümumiyyətlə ABŞ-ın ASEAN ölkələri ilə ticarətin həcmi 400 milyard dollara yaxındır.
Pekin Amerikanın bölgə ilə bağlı təşəbbüslərini diqqətlə izləyir və boş dayanmır. ASEAN dövlətlərinin bir qismi Pekinin regional siyasətindən ehtiyat etsələr də, Çinin yatırımlarına da maraq göstərirlər. Çin ASEAN ölkələrinə ABŞ-dan çox yatırım vədi verib. Bu milyardlarla dollardır. Amerika ASEAN ölkələrinə yatırımın miqyasını artırmayınca Çinin bölgədə artan roluna mane ola bilməyəcək. Çünki ASEAN ölkələri təhlükəsizliklərini artırmaq haqqında düşünsələr də, onlar üçün iqtisadi və sosial problemlərin həlli az əhəmiyyətli deyil. Bunun üçün isə xarici yatırımlara və ortaq layihələrə ehtiyac var. Bu tşəbbüslər isə əsasən Çindən gəlir. Halbuki, ASEAN dövltələri borcu qaytara bilmədikdə Çinin ağır şərtləri ilə üzləşirlər.
Elxan Şahinoğlu-“Atlas” Araşdırmalar Mərkəzinin sədri
