Oktyabrın 6-7-də Azərbaycanın Qəbələ şəhərində Türk Dövlətləri Təşkilatının (TDT) Dövlət Başçıları Şurasının “Regional Sülh və Təhlükəsizlik” mövzusunda XII Zirvə Toplantısı keçiriləcək. Konfransda prezident Şavkat Mirziyoyev də iştirak edəcək.
Newscenter.az Özbəkistanın Milli Xəbər Agentliyinə istinadən bildirir ki, sammitin gündəliyinə regional və beynəlxalq problemlərin müzakirəsi, əməkdaşlığın gücləndirilməsi, türk dünyasında sülh və rifahın inkişafına yönəlmiş mühüm sənədlərin qəbulu gözlənilir.
Daşkənd Dövlət İqtisad Universitetinin kafedra müdiri, professor Jasurbek Otaniyozov UzA-nın müxbirinə mövzu ilə bağlı bunları deyib:
– Özbəkistan xarici siyasətdə ikitərəfli münasibətləri inkişaf etdirməklə yanaşı, beynəlxalq və regional təşkilatlar çərçivəsində çoxtərəfli diplomatik vasitələrdən də səmərəli istifadə edir. Bunun nəticəsidir ki, ölkənin BMT, ŞƏT, MDB, TDT kimi beynəlxalq strukturlar çərçivəsində ticarət-iqtisadi əlaqələrin daha da möhkəmləndirilməsi, investisiya əməkdaşlığının inkişaf etdirilməsi, mədəni-humanitar və elmi-texniki əlaqələrin gücləndirilməsi, nəqliyyat və logistika sisteminin regional və beynəlxalq səviyyədə təkmilləşdirilməsi kimi mühüm istiqamətlərdə irəli sürdüyü təşəbbüs və təkliflər dünya ictimaiyyəti tərəfindən yüksək qiymətləndirilir.
Qeyd edək ki, dünya iqtisadiyyatında qloballaşma şəraitində Özbəkistanın qonşu və tərəfdaş ölkələrlə ticarət-iqtisadi, mədəni-humanitar sahələrdə əlaqələrinin daha da intensivləşdirilməsi təkcə bu gün deyil, həm də gələcək inkişaf baxımından aktual əhəmiyyət kəsb edir. Bu prosesin aktivləşdirilməsində TDT mühüm rol oynayır.
Təşkilatın əsas məqsədi iştirakçı ölkələr arasında qarşılıqlı ticarət, investisiya, “yaşıl” iqtisadiyyat, rəqəmsal texnologiyalar, nəqliyyat və kommunikasiyalar, təhsil və mədəniyyət kimi sahələrdə çoxşaxəli əlaqələri hərtərəfli genişləndirmək və möhkəmləndirməkdir.
Hazırda Özbəkistan, Türkiyə, Azərbaycan, Qırğızıstan və Qazaxıstan strukturun üzvləridir. Macarıstan və Türkmənistan müşahidəçidir.
Özbəkistanın quruma qoşulması malların, kapitalın, xidmətlərin və texnologiyanın sərbəst hərəkətinin ardıcıl həyata keçirilməsinə, ticarət və investisiyalar üçün əlverişli şəraitin yaradılmasına, maliyyə və bank təcrübəsinin sadələşdirilməsi məqsədilə gömrük və tranzit prosedurlarının daha da sadələşdirilməsinə xidmət edir.
Özbəkistan prezidentinin üzv dövlətlər arasında əməkdaşlığın möhkəmləndirilməsində təxirəsalınmaz əhəmiyyət kəsb edən 80-ə yaxın təklifi nəzərə alınmışdır. Bu təşəbbüslərin həyata keçirilməsi öz müsbət nəticələrini verməkdədir.
Bu gün TDT ərazisinin ümumi əhalisi 175 milyonu ötür ki, bu da dünya əhalisinin 2%-dən çoxunu təşkil edir. Bu amil respublikada istehsal olunan məhsullar üçün perspektivli bazardır. Ölkələrin ticarət dövriyyəsi 2022-ci ildəki 30,9 milyard dollardan 2024-cü ilin sonunda 45 milyard dollara yüksəlib. Türk dövlətlərinin dünya ilə ticarətinin ümumi dəyəri təxminən 1,3 trilyon dollara çatıb. Təkcə son dörd ildə ümumi ümumi daxili məhsul 20 faiz, birbaşa xarici investisiyalar isə 22 faiz artıb.
Təqdirəlayiq haldır ki, Özbəkistanın qurumda iştirakı mədəni və ticari-iqtisadi əməkdaşlığın yeni səviyyəyə yüksəlməsinə töhfə verməkdədir. Son üç ildə ticarət dövriyyəsinin durmadan artması, mindən çox birgə müəssisənin yaradılması buna əyani sübutdur.
Özbəkistanın xarici ticarətinin əhəmiyyətli hissəsi TDT ilə bağlıdır. Bir daha rəqəmlərə müraciət edək. Ötən ilin sonunda ölkənin ümumi xarici ticarət dövriyyəsinin təxminən 14 faizi məhz təşkilata daxil olan ölkələrin payına düşüb. Son səkkiz ildə ticarət dövriyyəsi təxminən 3 dəfə artıb.
Ümumiyyətlə, son illər Özbəkistanın əsas tərəfdaşları - TDT ölkələri hesabına Daşkəndin ixrac coğrafiyasının və xarici ticarət əlaqələrinin miqyasının daha da genişləndirilməsi istiqamətində tədbirlər fəal şəkildə həyata keçirilir.
Təşkilat daxilində investisiya əlaqələri də müsbət tendensiya nümayiş etdirir. Xüsusilə, 2017-2024-cü illər ərzində TDT ölkələrinin Özbəkistana yönəltdiyi sərmayə 7,5 milyard dolları ötüb. Birgə müəssisələrin sayı 4,5 dəfə artaraq 2024-cü ilin sonunda 3600-ə çatıb. Xarici investisiyalar daha çox tikinti, yüngül sənaye, logistika kimi sahələrə yönəlib.
2021-ci ildə keçirilən 8-ci Zirvə toplantısında qəbul edilmiş “Türk dünyasının baxışı-2040” strateji sənədi birgə layihələrin təşviqi, infrastrukturun təkmilləşdirilməsi və digər mühüm tədbirlərin həyata keçirilməsində mühüm əhəmiyyət kəsb edir.
Son illərdə TDT ölkələri nəqliyyat infrastrukturunun yaradılması və inkişafı, tranzit xidmətlərinin təkmilləşdirilməsi və logistika sahəsində əməkdaşlığın genişləndirilməsi istiqamətində fəal iş aparırlar. Məsələn, ötən il TDT-nin nəzdində Logistika Mərkəzləri və Ekspeditorlar Alyansı yaradılıb.
Çoxsaylı sammitlər nəticəsində Özbəkistanın irəli sürdüyü təşəbbüslərin əhəmiyyətli bir hissəsi indi deklorativ səviyyədən praktiki icra mərhələsinə keçib. Bu baxımdan Türkiyə İnvestisiya Fondunun fəaliyyətini xüsusi qeyd etmək lazımdır. Bu sənədlə bağlı qərar 2022-ci ildə Səmərqənd sammitində qəbul edilib. Bir il sonra Ankarada qanuni şəkildə rəsmiləşdirilib və 2024-cü ilin əvvəlində qüvvəyə minib. 2025-ci ilin fevralında Azərbaycanda keçirilən TDF Biznes Forumunda Fondun nizamnamə kapitalı 600 milyon dollara çatdırılıb. O cümlədən Özbəkistan 100 milyon dollar sərmayə qoyub. Bunun vasitəsilə regionda kiçik və orta biznesin, eləcə də infrastruktur və ticarət layihələrinin maliyyələşdirilməsinin genişləndirilməsi nəzərdə tutulur. Eyni zamanda, Fond bir çox birgə layihələr həyata keçirir.
Belə qənaətə gəlmək olar ki, TDF üzv ölkələri səmərəli birləşdirən və bir çox sahələrdə inkişaf perspektivləri olan regional təşkilata çevrilib. Onun fəaliyyətinin hazırkı mərhələsi təşkilatın aktuallığını, eləcə də ümumi iqtisadi və sosial-mədəni potensialını artırmaq qabiliyyətini nümayiş etdirir. Struktur çərçivəsində qarşılıqlı faydalı və məhsuldar əməkdaşlığın genişləndirilməsi, üzv dövlətlərin əlverişli investisiya və biznes imkanlarından tam istifadə edilməsi, ticarət-iqtisadi fəaliyyətin inkişafı gələcəkdə ölkələrimizin iqtisadi artım tempini sabitləşdirəcək və ümumi inkişafı stimullaşdıracaq.
Süleyman
