Çərşənbə, 1 dekabr 2021, 23:17:05  
Sizin Reklam Burada.

Vaşinqtonun Mərkəzi Asiyadan gözləntisi var

Vaşinqtonun Mərkəzi Asiyadan gözləntisi var


Hindistanda “böyük iyirmilərin” xarici işlər nazirlərinin toplantısından əvvəl bir-birinə rəqib dövlətlərin nazirləri fərqli məkanlarda oldular. Rusiyanın xarici işlər naziri Sergey Lavrov fevralın 27-də Bakıya gəldi və buradan Dehlidəki toplantıya qatıldı. ABŞ dövlət katibi Entoni Blinken isə Mərkəzi Asiya ölkələrinə səfər etdikdən sonra Dehliyə getdi.

Entoni Blinken Mərkəzi Asiya ölkələrində 5+1 formatında keçirilən toplantıda iştirak etdi. Bu toplantıda Blinkenlə yanaşı 5 Mərkəzi Asiya ölkəsinin xarici işlər naziri qatılmışdı. Bu format 2015-ci ildən fəaliyyət göstərir. Blinken Qazaxıstan və Özbəkistan prezidentləri ilə də görüşərək əlaqələrin genişlənməsiylə bağlı geniş fikir mübadiləsi apardı.
Vaşinqtonun bu bölgə ilə əməkdaşlığının əsas məqsədi Rusiya və Çinin Mərkəzi Asiyadakı təsir gücünü azaltmaqdır. Ancaq buna nail olmaq üçün ABŞ-ın Mərkəzi Asiya ölkələrinə yatırımları artmalıdır. Əks halda Rusiya və Çini bölgədə sıxışdırmaq mümkün olmayacaq. Rusiya və Çinin xeyrinə işləyən bir neçə amil var.

Birincisi, Mərkəzi Asiya ölkələrinin milyonlarla vətəndaşı Rusiyada ucuz işçi qüvvəsi kimi çalışır və qazandıqlarını evlərinə göndərirlər. Həmin maliyyə Mərkəzi Asiya ölkələrinin büdcələrində müəyyən paya malikdir.
İkincisi, Mərkəzi Asiya ölkələrindən bir neçəsinin boru xətti Rusiya üzərindən keçir. Qazaxıstan öz neftini, Türkmənistan isə qazını Rusiyadan keçən boru xətləri üzərindən dümya bazarlarına daşıyırlar. Doğrudur, bu zaman Rusiya Qazaxıstana və Türkmənistana şərtlərini də diqtə edir. Qazaxıstan və Türkmmənistanın Çinlə də enerji əməkdaşlığı mövcuddur.

Üçüncüsü, Çinin Mərkəzi Asiya ölkələrinə milyardlarla dollar yatırımları var. Mərkəzi Asiya ölkələrinin Çinə böyük borcları var. Pekin bu borcların əvəzində bır sıra hallarda həmin ölkələrə şərtlərini diqtə etməyə çalışır.
Buna baxmayaraq, Vaşinqton Mərkəzi Asiya ölkələrini Rusiya və Çin təhlükəsi barədə məlumatlandırır. Misal üçün Entoni Blinken Astanada keçirdiyi mətbuat konfransı zamanı Rusiyanı ismini 10 dəfə hallandıraraq hər dəfəsində bu ölkəni təcəvazkür adlandırıb. Blinken mətbuat konfransında Qazaxıstan prezidenti Tokayevin islahatlar proqramına dəstək verdiyini də bildirib.

Blinken mətbuat konfransında Çinin adını hallandırmasa da, qapalı görüşlərdə mərkəzi asiyalı həmkarlarını Pekinlə münasibətlərdə də diqqətli olmağa çağırıb. Çin 2023-cü ildə büdcəsinin hərbi xərclərini 7 fazi artırıb. Bu təxminən 225 milyard dollara bərabərdir.

Pekin hərbi xərclərin artırılmasını üzləşdikləri çağırışlarla əlaqələndirib. Aydındır ki, söhbət Tayvan ətrafında artan gərginlikdən gedir. Ancaq Çinin Tayvan və ABŞ-la yanaşı qonşu ölkələrlə münasibətlərində də gərginlik var. Pekin bu səbəbdən hərb xərclərini artırıb. Pekinin Mərkəzi Asiya ölkələri ilə münasibətlərində gərginlik yoxdur. Buna baxmayaraq, Çinin artan hərbi gücü Mərkəzi Asiya ölkələri tərəfindən də diqqətlə izlənilir.

Elxan Şahinoğlu-“Atlas” Araşdırmalar Mərkəzinin sədri
Xəbəri paylaş