Son onilliklərdə beynəlxalq münasibətlər sistemində baş verən köklü dəyişikliklər, geosiyasi maraqların toqquşması, regional münaqişələrin qlobal xarakter alması və enerji təhlükəsizliyi kimi məsələlər dünya nizamının yenidən qurulmasını aktuallaşdırır. Bu kontekstdə Cənubi Qafqaz regionunda yerləşən Azərbaycan dövləti və onun lideri Prezident İlham Əliyev yeni dünya düzəninin formalaşmasında strateji rol oynayan aparıcı aktorlardan birinə çevrilmişdir.
Yeni Dünya Nizamı: Dəyişən Güc Mərkəzləri və Qlobal Çağırışlar
Qərb mərkəzli unipolyar dünya sistemi artıq getdikcə çoxqütblü, qarşılıqlı asılılığa əsaslanan və regional güclərin ön plana çıxdığı bir quruluşa çevrilir. ABŞ, Çin, Rusiya və Avropa İttifaqı kimi güc mərkəzləri arasında balans yaratmaq, resursların ədalətli bölüşdürülməsi və təhlükəsizliyin təmin edilməsi məsələləri qlobal sistemin əsas problematikasıdır. Bu keçid mərhələsində enerji resurslarına sahib olan, tranzit mövqeyə malik və diplomatik manevr imkanları geniş olan dövlətlər ön plana çıxır. Azərbaycan məhz belə ölkələrdəndir.
Azərbaycanın Strateji Əhəmiyyəti
Azərbaycanın yerləşdiyi coğrafi mövqe – Avropa ilə Asiyanın kəsişməsində yerləşməsi, zəngin enerji resursları və regional sabitlikdə oynadığı rol onu Cənubi Qafqazın lider dövlətinə çevirir. Xüsusilə Şərq-Qərb və Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizlərinin kəsişmə nöqtəsində yerləşməsi Azərbaycanı logistika və enerji sahəsində əvəzolunmaz tərəfdaşa çevirib.
Azərbaycan yalnız enerji təchizatçısı deyil, həm də enerji təhlükəsizliyinin təminatçısıdır. Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəməri, TAP, TANAP layihələri və digər strateji enerji infrastruktur layihələri Avropanın enerji xəritəsində Azərbaycanın yerini möhkəmləndirir.
Prezident İlham Əliyevin Liderlik Modeli
Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə Azərbaycan son 20 ildə həm daxili, həm də xarici siyasətdə balanslı və prinsipial mövqe sərgiləmişdir. Onun uzaqgörən siyasəti nəticəsində Azərbaycan beynəlxalq arenada nüfuzunu artıraraq müstəqil və çoxvektorlu xarici siyasət yürüdən ölkə statusunu qazanmışdır.
Ölkə başçısının əsas nailiyyətlərindən biri, şübhəsiz ki, 2020-ci ildə Vətən müharibəsində əldə olunan tarixi qələbə və Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpa olunmasıdır. Bu qələbə təkcə hərbi deyil, həm də diplomatik müstəvidə Azərbaycanın gücünün sübutudur. Müharibədən sonra yaranan yeni regional reallıqda İlham Əliyev həm Rusiya, həm Türkiyə, həm də Qərb dairələri ilə eyni zamanda dialoq qura bilən nadir liderlərdən biridir.
Multilateral Diplomatiya və Qlobal Təşəbbüslər
Azərbaycan Qoşulmama Hərəkatına sədrlik etdiyi dövrdə pandemiya ilə mübarizə, humanitar dəstək və ədalətli beynəlxalq nizamın qurulması istiqamətində bir sıra təşəbbüslərlə çıxış etmişdir. İlham Əliyevin ədalətə, beynəlxalq hüquqa və dövlət suverenliyinə əsaslanan dünya nizamının tərəfdarı kimi çıxış etməsi onun liderlik vizyonunun əsas konturlarını formalaşdırır.
Eyni zamanda, COP29-un 2024-cü ildə Bakıda keçirilməsi Azərbaycanın beynəlxalq etimad qazanmasının, qlobal problemlərin həllində rol almağa hazır olduğunun növbəti sübutudur.
Nəticə
Yeni dünya düzəni formalaşarkən, Azərbaycan öz müstəqil mövqeyini, strateji önəmini və diplomatik bacarıqlarını qorumaqda və inkişaf etdirməkdə davam edir. Prezident İlham Əliyevin liderliyi ilə yürüdülən balanslı, çevik və milli maraqlara əsaslanan siyasət Azərbaycanın yeni dünya nizamında daha güclü və təsirli mövqeyə sahib olmasına şərait yaradır.
Azərbaycan artıq yalnız regionun deyil, qlobal güc mərkəzlərinin diqqətində olan bir aktor olaraq çıxış edir – bu isə Prezident İlham Əliyevin strateji baxışının və praqmatik liderliyinin nəticəsidir.
Azər Yadigaroğlu
