Geosiyasi təlatümlər, qlobal etimad böhranı və artan iqtisadi qeyri-sabitlik dövründə beynəlxalq təşkilatların sammitləri çox vaxt ümumi bəyanatlarla məhdudlaşır. Bununla belə, Türk Dövlətləri Təşkilatının Azərbaycanın Qəbələ şəhərində keçirilən zirvə toplantısı genişmiqyaslı əməli təşəbbüslərlə zəngin oldu.
Newscenter.az xəbər verir ki, bu barədə Özbəkistanın Milli Xəbər Agentliyi məqalə yayıb. Bildirilir ki, Özbəkistan Prezidenti Şavkat Mirziyoyevin sammitdəki çıxışı təkcə təşkilat üçün deyil, bütün Avrasiya regionu üçün aydın, düşünülmüş, ən əsası praqmatik fəaliyyət proqramı kimi səsləndi. Özbəkistanın təklifləri sadəcə təşəbbüslər toplusu deyil, Türk dünyasının mədəni-tarixi birlikdən real iqtisadi və strateji gücə çevrilməsinə yönəlmiş vahid proqram kimi irəli sürülüb.
Dövlət başçısının nitqini diqqətlə izləyən hər kəs bir əsas məqamı müşahidə edəcək. Bu təkliflərin hər biri son illər Yeni Özbəkistanda aparılan dərin daxili islahatların xarici siyasətdə məntiqi əksidir. Prezidentin təşkilat çərçivəsində Yeni İqtisadi İmkanlar Məkanının formalaşdırılması təşəbbüsü, ilk növbədə, Özbəkistanın özündə yaradılmış və Dünya Bankı kimi beynəlxalq qurumlar tərəfindən tanınan əlverişli investisiya mühiti təcrübəsinə əsaslanır. Ölkə iqtisadiyyatının bir neçə il ərzində 5-6 faiz sabit artımı, sənaye və ixrac potensialının artması Özbəkistana Türk Dövlətləri Təşkilatı çərçivəsində cəsarətlə konkret iqtisadi modellər təklif etmək üçün mənəvi və praktiki imkan verir.
Çıxışda qeyd edildiyi kimi, Türk Dövlətlərinin İqtisadi Tərəfdaşlıq üzrə Daimi Şurasının yaradılmasına və onun Layihə Ofisinin Daşkənddə yerləşdirilməsinə hazır olmaq təkcə ev sahibliyi etmək istəyi deyil. Bu, Özbəkistanın inteqrasiya proseslərində sadəcə müşahidəçi deyil, layihələrin aktiv sürücüsü, generatoru və icraçısı olmaq istəyinin bariz ifadəsidir. Maşınqayırmadan əczaçılığa qədər sektorları əhatə edən Sənaye Alyansı, ticarət maneələrini aradan qaldırmaq üçün Türkiyənin Yaşıl Dəhlizləri elektron sistemi və Yaşıl Enerji Konsorsiumu kimi təşəbbüslər “xammal – emal – elm və texnologiya – hazır məhsul” prinsipinə əsaslanan tam dəyər zəncirlərinin yaradılmasına yönəlib. Bu, türk dünyasının qlobal iqtisadiyyatda rolunu kökündən dəyişdirəcək, onu xammal tədarükçüsündən yüksək texnologiyalı məhsullar istehsalçısına çevirəcək strateji addımdır.
Çıxışda digər çox mühüm strateji istiqamət nəqliyyatın qarşılıqlı əlaqəsi məsələsidir. Bu, təkcə Orta Dəhlizin inkişafı ilə bağlı deyil. Prezident Şavkat Mirziyoyev bu dəhlizin hazırda fəal şəkildə tikilən Çin-Qırğızıstan-Özbəkistan dəmir yolu və perspektivli Trans-Əfqan dəhlizi ilə birləşdirilməsi ideyasını irəli sürərək, regional geoiqtisadiyyat xəritəsini tamamilə dəyişdirəcək konsepsiya təklif edib. Bu, Şərqi Asiyanı Avropa ilə, Mərkəzi Asiyanı Cənubi Asiyanın dəniz limanları ilə birləşdirən çoxşaxəli, sinergik avtomobil yolları sisteminin yaradılması deməkdir. Bu layihə reallaşarsa, dənizə çıxışı olmayan bölgə, əksinə, üç qitəni birləşdirən əsas quru körpüsünə çevriləcək.
Dövlət başçısı iqtisadiyyat və nəqliyyatla yanaşı, təhlükəsizlik və “yumşaq güc” məsələlərinə də xüsusi diqqət yetirib. Xarici işlər nazirləri və xüsusi xidmət orqanları rəhbərlərinin birgə görüşlərinin keçirilməsi təklifi, xüsusilə birincinin gələn il Səmərqənddə keçirilməsi təşəbbüsü Türk Dövlətləri Təşkilatının təhlükəsizlik sahəsində koordinasiyasını yeni səviyyəyə çatdırmaq üçün ciddi cəhddir. Bununla yanaşı, Özbəkistan “Cahilliyə qarşı maarifləndirmə” prinsipini beynəlxalq miqyasda tutaraq, ekstremizmə qarşı mübarizə üzrə Fəaliyyət Planı təklif etməklə təkcə iqtisadi deyil, həm də ideoloji sahədə regional sabitliyin təminatları məsələsini gündəmə gətirib.
Belə qənaətə gəlmək olar ki, Qəbələdəki çıxış Özbəkistanın türk dövlətləri ilə bağlı xarici siyasətində yeni mərhələnin başlanmasının göstəricisidir. Əgər əvvəlki illərdə əsas diqqət daxili islahatlara və mehriban qonşuluq münasibətlərinin qurulmasına yönəldilirdisə, indi Özbəkistan Prezidenti öz təşəbbüslərinin səmərəli nəticələrinə və öz islahatlarının uğurlu təcrübəsinə əsaslanaraq bütöv bir regional təşkilat üçün mühüm davamlı inkişaf modelini təklif edir.
Süleyman
