Türkiyə Yaxın Şərqdə təhlükəsizlik/insan hüquqları balansında hüquq və hüquq ünsürlərinə getdikcə daha çox məhəl qoymayan yeganə ölkə deyil. Oxşar tendensiya İranda da hökm sürür. Ölkədə keçirilən Ekspertlər Məclisi və Parlament seçkilərində iştirak cəmi 41 faiz olub. Paytaxt Tehranda səsvermə faizi 25 faizə düşüb. Lakin dini lider Əli Xamneyi özü seçkilərdə səs vermənin dini vəzifə olduğunu bildirən fətva verib. Göründüyü kimi, küçələrdə dinc etirazları rejimin silahlı qüvvələri tərəfindən sərt şəkildə yatırılan iranlılar bu dəfə seçkiyə getməyərək rejimə etiraz ediblər. 61 milyon seçicidən yalnız 25 milyonunun səs verməsi İranda seçkilərdə iştirak məsələsini dini idarəetmə sisteminin legitimliyinin bir hissəsi edən hazırkı mühafizəkar üçün böyük məğlubiyyətdir.
Nəticələrin belə olacağı əvvəldən bəlli idi. İslam rejiminin mütərəqqi və yaxud reformist adlandıra biləcəyimiz ünsürlərindən heç birinə namizəd olmaq hüququ belə verilməyib. Məsələn, İranda dini liderin monitorinqinə cavabdeh olan Ekspertlər Məclisində keçirilən seçkilərdə keçmiş prezident Ruhaninin namizədliyinə veto qoyulub. Bu seçkidə formalaşan Ekspertlər Məclisi İrandakı rejimin gələcəyi üçün kritik əhəmiyyət kəsb edir, çünki hazırkı dini lider Xamneyi çox qocadır və səhhətində problemlər var. Xamneyi vəfat edərsə, Ekspertlər Məclisi onun əvəz edəcək yeni dini lideri seçəcək. Rejim sistemi daxilində mütərəqqi şəxs kimi görünən Ruhaninin veto ilə yolu əngəlləndiyi üçün, hazırkı prezidentin siyasi dəstək yolu ilə rekord səslə Ekspertlər Məclisinə seçilməsi də diqqət çəkir. Ən azı Xamneyi qədər mühafizəkar olan və mühafizəkar dini liderin gözündə yüksək dəyərə malik olan Rəisi yeganə namizəd oldu, çünki onun daxil olduğu seçki dairəsində digər namizədlər ya veto qoyaraq, ya da geri çəkilməyə məcbur edilərək aradan götürüldü. Buna görə də o, səs verənlərin 85 faizinin dəstəyini qazana bilib. Bu vəziyyət Rəisinin Xamneyinin “varisi” olacağı ilə bağlı fərziyyələri daha da artırdı.

Pərviz Əliyev