BMT-nin Ərzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatı (FAO) dünya bazarında ərzağın qiymətləri ilə bağlı yeni hesabatını açıqlayıb. FAO Ərzaq Qiymətləri İndeksi (FFPI) ərzaq malları səbətinin beynəlxalq qiymətlərində aylıq dəyişikliyin ölçüsüdür. Həmin indeksə əsasən, FFPI 2022-ci ilin dekabr ayında orta hesabla 132,4 bənd təşkil edərək, noyabr ayı ilə müqayisədə 2,6 bənd (1,9 faiz) azalıb, ardıcıl doqquzuncu aylıq enişi qeyd edib və bir il əvvəlki qiymətindən 1,3 bənd (1,0 faiz) aşağı olub. Dekabrda indeksin azalmasına bitki yağlarının beynəlxalq qiymətlərinin kəskin düşməsi, dənli bitkilərin və ətin qiymətlərinin müəyyən qədər azalması səbəb olub. Lakin şəkər və süd məhsullarının qiymətlərindəki mülayim artımlar qismən tarazlaşdırılıb. Bununla belə, bütövlükdə 2022-ci il üçün FFPI orta hesabla 143,7 bal təşkil edib ki, bu da 2021-ci ildən 18 bal və ya 14,3 faiz çoxdur. Yəni ötən il dünya bazarında ərzağın qiyməti 14,3 faiz artıb.
Newscenter.az-ın xəbərinə görə, iqtisadçı Mahir Zeynalov bildirib ki, Azərbaycan üçün maraq kəsb edən əsas məhsullardan biri taxıldır:
"FAO Taxıl Qiymətləri İndeksi 2022-ci ilin dekabr ayında orta hesabla 147,3 punkt təşkil edib ki, bu da noyabrdan 2,9 bənd (1,9 faiz) aşağıdır, lakin 2021-ci ilin dekabr ayı dəyərindən yenə də 6,8 bənd (4,8 faiz) çoxdur. Yəni son 1 ildə 4.8% bahalaşma var. Cənub yarımkürəsində davam edən məhsul yığımı tədarükləri artırdığından və ixracatçılar arasında rəqabət güclü olaraq qaldığından, buğdanın ixrac qiyməti dekabr ayında aşağı düşüb. Dünya bazarında qarğıdalının qiymətləri də əsasən Braziliyadan gələn güclü rəqabət nəticəsində aydan-aya azalıb, baxmayaraq ki, Argentinada quruluqla bağlı narahatlıqlar var idi. Qarğıdalı və buğda bazarlarından sızmanın təsiri ilə həm sorqo, həm də arpanın dünya qiymətləri də aşağı düşüb. Əksinə, Asiya alıcılarının alışları və bəzi ixracatçı ölkələrdə valyutanın ABŞ dollarına nisbətdə bahalaşması dekabr ayında düyünün beynəlxalq qiymətlərini yüksəldib".
İqtisadçı deyib ki, bütövlükdə 2022-ci il üçün FAO Taxıl Qiymətləri İndeksi 23 bal artaraq 154,7 bəndlə yeni rekorda çatıb:
"2021-ci ildən 5 bənd (17,9 faiz) 2011-ci ildə qeydə alınmış əvvəlki orta illik rekordu 12,5 bənd (8,8 faiz) üstələyib. Qarğıdalı və buğdanın dünya qiymətləri 2022-ci ildə yeni rekord həddə çatıb və onların qiymətindən orta hesabla müvafiq olaraq 24,8 və 15,6 faiz yüksək olub. 2021-ci ildə orta hesabla düyü ixrac qiymətləri isə 2021-ci il səviyyəsindən orta hesabla 2,9 faiz yuxarıdır. 2022-ci ildə FAO Taxıl Qiymətləri İndeksindəki artım əhəmiyyətli bazar pozuntuları, artan qeyri-müəyyənliklər, daha yüksək enerji və giriş xərcləri, bir neçə əsas təchizatçıda əlverişsiz hava şəraiti və davamlı qlobal ərzaq tələbi də daxil olmaqla bir sıra amillərlə bağlı olub".
Mahir Zeynalovun sözlərinə görə, FAO Bitki Yağı Qiymət İndeksi keçən ilin dekabr ayında orta hesabla 144,4 punkt təşkil edərək noyabrdan 10,3 bənd (6,7 faiz) aşağı düşüb və 2021-ci ilin fevral ayından bəri ən aşağı səviyyəyə çatıb:
"Dekabrda indeksin azalması palma, soya, kolza və günəbaxan yağları üzrə beynəlxalq kotirovkaların aşağı düşməsi ilə bağlıdır. Dünya palma yağı qiymətləri, həddindən artıq yağıntılar səbəbindən əsas palma yağı istehsal edən ölkələrdə aşağı hasilatlara baxmayaraq, bir əvvəlki aydakı qısamüddətli bərpadan sonra təxminən 5 faiz ucuzlaşıb. Bu arada, dünya soya nefti qiymətləri əsasən Cənubi Amerikada mövsümi artımın müsbət perspektivləri ilə əlaqədar olaraq nəzərəçarpacaq dərəcədə aşağı düşüb. Kolza və günəbaxan yağlarına gəldikdə, beynəlxalq qiymətlər müvafiq olaraq geniş qlobal tədarük və xüsusilə Avropa İttifaqından idxal tələbinin azalması səbəbindən aşağı düşüb. Xam mineral neft qiymətlərinin aşağı düşməsi də dünya bitki yağı kotirovkalarına aşağı istiqamətli təzyiq göstərib. Bütövlükdə 2022-ci il üçün FAO Bitki Yağı Qiymətləri İndeksi 2021-ci ildən 22,9 bənd (13,9 faiz) artaraq 187,8 bənd təşkil edib və illik rekordu yeniləyib.
FAO Süd Qiyməti İndeksi dekabrda orta hesabla 139,1 bənd təşkil edib, noyabr ayına nisbətən 1,5 bənd (1,1 faiz) artaraq beş aylıq ardıcıl enişdən sonra artım qeydə alıb və bir il əvvəlki dəyərini 10,1 bənd (7,9 faiz) ötüb. Dekabr ayında beynəlxalq pendir qiymətləri yüksəldi, bu, əsasən güclü qlobal idxal tələbini və xüsusilə Qərbi Avropada yüksək daxili pərakəndə satış və xidmətlər sektoru satışları fonunda bir qədər sıx ixrac imkanlarını əks etdirir. Bunun əksinə olaraq, beynəlxalq kərə yağının qiymətləri ardıcıl olaraq altıncı aydır ki, ucuzlaşdı, bu da qlobal idxal tələbinin davam edən ləng olması və yaxın müddətli ehtiyacları ödəmək üçün adekvat yerli ehtiyatların mövcudluğu ilə dəstəklənir. Bu arada, beynəlxalq süd tozu qiymətləri bir qədər azalıb, çünki Qərbi Avropada qiymətlərin aşağı düşməsi, əsasən, spot tədarüklərə ləng tələbin səbəb olduğu, ilk növbədə Cənub-Şərqi Asiyadan aktiv alışı və valyuta hərəkətlərini əks etdirən Okeaniyadan tədarük üçün kotirovkaların artımını üstələyib. Bütövlükdə 2022-ci ildə FAO Süd Məhsullarının Qiymətləri İndeksi 2021-ci ilə nisbətən 23,3 bənd (19,6 faiz) artaraq 142,5 bənd təşkil edib və 1990-cı ildən bəri rekord göstəricinin ən yüksək illik orta göstəricisidir".
İqtisadçı onu da vurğulayıb ki, FAO Ət Qiymətləri İndeksi 2022-ci ilin dekabr ayında orta hesabla 113,8 bənd təşkil edərək, noyabr ayına nisbətən 1,4 bənd (1,2 faiz) azalaraq, ardıcıl altıncı aylıq enişi qeyd edib, lakin əvvəlki ilin səviyyəsindən 2,8 bənd (2,5 faiz) yuxarı qalıb:
"Yəni 1 ildə ət 2,5% bahalaşıb. Dekabr ayında indeksin azalması, donuz və qoyun ətinin yüksək qiymətləri ilə qismən balanslaşdırılmış mal və quş ətinin dünya qiymətlərinin aşağı düşməsi ilə əlaqədardır. Bir neçə iri istehsalçı ölkədə qırğın mal-qarasının daha çox tədarükü və orta müddətli tədarüklərə qlobal tələbatın zəifləməsi nəticəsində mal ətinin beynəlxalq qiymətləri aşağı düşüb. Bununla yanaşı, quş ətinin qiymətləri azalıb, çünki quş qripi epidemiyalarının güclənməsi səbəbindən istehsaldakı geriləmələrə baxmayaraq, ixrac imkanları spot tədarük üçün idxal tələbini ödəmək üçün adekvat idi. Bunun əksinə olaraq, dünya donuz ətinin qiymətləri Miladdan əvvəlki möhkəm daxili tələbin əsasını qoyaraq artdı. Xüsusilə Avropada mal əti qiymətləri valyuta hərəkətlərinə görə yüksəldi. Bütövlükdə 2022-ci ildə FAO Ət Qiyməti İndeksi 2021-ci ildən 11,2 bənd (10,4 faiz) artaraq 118,9 bənd təşkil edib ki, bu da 1990-cı ildən bəri qeydə alınan ən yüksək illik orta göstəricidir.
FAO Şəkər Qiymət İndeksi dekabrda orta hesabla 117,2 bənd təşkil edərək, noyabr ayı ilə müqayisədə 2,8 bənd (2,4 faiz) artıb və ardıcıl ikinci aylıq artımı qeyd edərək son altı ayda ən yüksək səviyyəyə çatıb. Beynəlxalq şəkər qiymətlərinin dekabr ayında artımı daha çox dünyanın ikinci ən böyük şəkər istehsalçısı olan Hindistanda əlverişsiz hava şəraitinin məhsuldarlığına təsiri, Tayland və Avstraliyada şəkər qamışının yığımındakı gecikmələrlə bağlıdır. Bütövlükdə 2022-ci il üçün FAO Şəkər Qiyməti İndeksi 2021-ci ildən 5,1 bənd (4,7 faiz) artaraq 114,5 bənd təşkil edib və 2012-ci ildən bəri ən yüksək illik orta göstəricidir.
Bəs Azərbaycanda qiymətlər nə qədər artıb? Rəsmi statistikaya əsasən, 2022-ci ildə istehlak qiymətləri indeksi 2021-ci ilə nisbətən 113,9 faiz, o cümlədən ərzaq məhsulları, içkilər və tütün məmulatları üzrə 119,5 faiz, qeyri-ərzaq məhsulları üzrə 108,6 faiz, əhaliyə göstərilmiş ödənişli xidmətlər üzrə 110,4 faiz təşkil etmişdir. 2022-ci ilin dekabr ayında istehlak qiymətləri indeksi əvvəlki aya nisbətən 101,0 faiz, əvvəlki ilin dekabr ayına nisbətən 114,4 faiz təşkil etmişdir. Br sözlə, ötən il dünya bazarında ərzaq 14,3 faiz, Azərbaycanda isə 19,5 faiz bahalaşıb".
Mehman
