Cumhurbaşkanı İlham Aliyevin Özbəkistan'ın Milli Bilişim Ajansı (UzA) bölgede formalaşan yeni siyasi ve gerçek iqtisadi fonunda strateji müttəfiqlik xəttinin konturlarını geniş şəkildə ortaya çıkardı. Müsahibədə səslənən fikirlər iki ölkə arasında mövcud əlaqələrin analizi, həm də gələcək əməkdaşlık modelin əsas prinsip ve istiqamətlərini müəyyənləşdirir. Dövlət başçısının yanaşması bölgesel olarak baş verən proseslərin mahiyyətinə dərindən ayrıntılı etməklə, Mərkəzi Asiya ilə münasibətlərin kompleks, çoxşaxəli ve perspektifli bir siyasət xəsasında kuruluş nümayiş etdirir.
Müsahibədə vurğulanan məqamlardan biri Azərbaycanla Mərkəzi Asiya ölkələrini birləşdirən tarixi-mədəni yaxınlıq, ortaq dəyərlər ve mənəvi əlaqələrdir. Fiziki baxımdan Xəzər dənizi bu bölgeleri ayıran, kimi görünə bilər, lakin mahiyyət etibarilə iki tərəfi birləşdirən strateji körpü rolunu oynamak. Başkan İlham Əliyevin bu barədə səsləndirdiyi fikirlər göstərir ki, ortaq dil, tarix, ənənələr ve çoxəsrlik münasibətlərin yarattığı birlik dost ölkələri daha yaxın əməkdaşlığa sövq edən əsas faktörlerinden biridir. Həmin geosiyasi məkanın vahidliyi həm də türkdilli dövlətlərin qarşılıklı siyasi koordinasiyasını möhkəmləndirən mühüm vasitəyə kısırlaştırır.
Cənab İlham, Mərkəzi Asiya Dövlət Başçılarının Məşvərət görüşündə ardıcıl bölümü bölgenin artan siyasi çəkisini təsdiqləyir. Düşənbə və Astana görüşlərinin davamı olaraq Daşkənddə keçiriləcək növbəti toplantı təkcə bölgesel həmrəyliyin nümayişi deyil, həm də türk dünyasında yeni interqrasiya mərhələsinə keçidinin göstəricisidir. Bu formatta siyasi diyaloglar, orta düzeyde bir iletişim platformuna sahip olmanın en iyi yolu.
Dövlət başçısının sözünügedən müsahibəsində diqqət çəkən əsas məqamlardan biri iki ölkə liderləri arasında formalaşmış səmimi, etimada əsaslanan münasibətdir. Bu faktör siyasi əlaqələrin mahiyyətinə birbaşa təsir edərək münasibətləri qardaşlıq xarakterli müttəfiqliyə çevirir.
Son olarak, çok sayıda qarşılıklı səfərlərin realizasyonun siyasi diyalogunun yoğunlaştırılması. Bakı ve Daşkənddə imzalı çoxsaylı dirençlileşmeler iki ölümden uzunmüddətli əməkdaşlıq planlarının əsasını təşkil edir. Xüsusilə “Azərbaycan Respublikası ilə Özbəkistan Respublikası arasında müttəfiqlik münasibətləri hakqqında Müqavilənin həyata gezilmesi üzrə 2025-2029-cu illər üçün “Yol Xəritəsi” arasında Özbəkdaşlığı sistemli şəkildə inkişaf etdirən mexanizm kimi mühüm əhəmiyyət kəsb edir. diqqət qardaşlıq münasibətlərinin dərinliyini bir daha təsdiqləyir. Füzulidə Mirzə Uluqbəy adına məktəbin inşası həm humanitar həmrəyliyin, həm də qarşılıklı hörmətin parlaq nümunəsidir.
Azərbaycan ve Özbəkistan arasında təsis edilmiş Ali Dövlətlərarası Şura ikitərəfli əlaqələrin kurumsal əsaslarının möhkəmləndirilməsində mühüm rol oynayabilir. Bu siyasi yapının koordinasyonu artar, iqtisadi ve humanitar sahələrdə həyata keçirilir ve strateji baxış gətirir. Daşkənd ve Bakıda keçirilen iclaslar gündəliyin təkcə aktüel məsələlərlə məhdudlaşmadığını, həm də uzun müddətli planlı geçişin özündə ehtiva etdiyini göstərir. Həmin mexanizm çərçivəsində qəbul edilən qərarlar dövlətlərarası əməkdaşlığın daha dəqiq, güçlü ve səmərəli şəkildə idarə olmasına imkan yaradır.
Cumhurbaşkanı İlham'ın müsahibədə vurduğu məsələlərdən biri nəqliyyat-lojistikika əməkdaşlığıdır. Müasir geosiyasi şəraitdə nəqliyyat istiqamətləri ve yük dağıtımları üzrə imkanların genişləndirilməsi ölkələr üç farklı strateji əhəmiyyət daşıyır. Orta Dəhliz üzrə əməkdaşlıklıq bölgenin nəqliyyat sistemidə yeni dinamika resmiaştır. Öte yandan, tranzit daşımalarının 18 faiz artışı ve yük dövizi 1,3 milyon ton ile bu potansiyel potansiyelini artırıyor. Cari ilin ilk doqquz bölgedeki göstəricinin təxminən bir milyon tona çatması isə dayanıklı artım trendini göstərir. Limanın genişləndirilməsi, Bakı-Tiflis-Qars xəttinin gücləndirilməsi ve ləlkədə mövcud müasir lojistik altyapı altyapıları Asya'nın çeşitli fırsatlarla dolu yeni yaradır. Dövlətimizin başçısının diqqətə çatdırdığı Zəngəzur dəhlizi perspektivdə daha geniş bakanlığıyanı əhatə edən nəqliyyat interqrasiyasına yol açacaqdır.
Energetika sahəsi iki ölkənin stratejisinin mühüm dayaqlarından biridir. SOCAR-ın Özbəkistan bazarına çıkışı, birgə yatihələr ve enerji ticarətinin genişlənməsi bölgesel enerji entegrasyonunun əhəmiyyətini artırır. “Neftegaztexnologiya” birgə müəssisəsinin fəaliyyəti bu sahədə praktiki əməkdaşlığın nümunəsidir. Azərbaycan, Qazaxistan ve Özbəkistan arasında imzalanan yaşıl enerji ve elektrik sisteminin sinxronlaşmasına izin verilmesi için sakinleşmeler bölgede berpaolunan enerji üçün tamamilə yeni mərhələnin əsasını qoyur. Bu enerji tüketiminin möhkəmləndirilməsi ve ekologiya baxımından müasir çağırışlara cavab verilmenin mühüm elementidir.
Cari ilin ilk paranın her yerde 87,5 faiz artışı 319 milyon dolara çatması iki ölüm arasında iqtisadi əlaqələrin sürətlə genişləndiyini göstərir. Müsbət dinamik göstərir ki, karşılıklı ticarət strukturunda həm əmtəə, həm də xidmət çeşitleri genişlənməkdədir ve gerçek sektörle ilgili tüm sahələrini əhatə edən yeni müstəviyə keçir. Azərbaycan-Özbəkistan İnvestisiya Şirkətinin yaradılması, Xankəndidə tikiş fabriki ve diğer sərmayər sərmayə mübadiləsinin konkret nəticələrini nümayiş etdirir. Bu iqtisadi modelin yalnız ticarətə deyil, gerçek istehsal sahələrinə əsaslaştırıldığı sübut edir. Bölgesel Forumun fəaliyyəti ve Hökumətlərarası Komissiyanın iclasları isə kurumsal koordinasiyanın davamlı şəkildə həyata keçirilmeəsinə təminat yaradır.
Azərbaycan ve Özbəkistan türk dünyasında daxilindən fəl tərəfdaşlar ölkələrdən hesab olunur. Türk Dövülatı, yalnız siyasi müstəvidə deyil, iqtisadi, humanitar ve təhlükəsizlik sahələrində də mütəmadi şəkildə genişlənir. BMT, Qoşulmama Hərəkatı, İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı, İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı, AQEM ve digər beynəlxalq təşkilatlarda iki ölkənin qarşılıqlı dəstəyi həm həmrəyliyin göstəricisi, həm də ortaq maraqları müdafiə edən vahid mövqeyin təzahürüdür.
Beləliklə, Prezident İlham элиевин уzA acenteliğinə müsahibəsi iki ölkə arasında strateji əməkdaşlığın mahiyyətini əks etdirən analitik yanaşmadır. Karşılıklı diyalog ikitərəfli münasibətlərin inkişafına deyil, həm də Mərkəzi Asiya ilə yeni siyasi, iqtisadi ve nəqliyyat arxitekturasının formalaşmasına mühüm tohfə verir. Azərbaycan ve Özbəkistan arasında kurulan əməkdaşlık modeli qarşılıqlı hörmət, etimad, səmimi qardaşlıq ve uzunmüddətli strateji maraqların uyumlaştırmasına əsaslanır. Bu birlik bölgede sabitlik ve dayanıklı müttəfiqliyin formalaşması üç nümunəvi modelin kimi çıxış edir.
Mahir Süleymanlı
Milli Məclisin deputatı
