Bakı Enerji Həftəsi çərçivəsində keçirilən 28-ci Beynəlxalq Xəzər Neft və Qaz – Caspian Oil&Gas və 11-ci Xəzər Beynəlxalq Energetika və Yaşıl Enerji – Caspian Power sərgilərinin ölkəmizin energetika sektorunun inkişafında xüsusi əhəmiyyəti var. Yaradılmış nəhəng enerji infrastrukturu Avrasiyanın enerji xəritəsini dəyişdirib və Azərbaycanı qərb ölkələri üçün vacib tərəfdaşa çevirib. Enerji tərəfdaşlığında neft və qazdan sonra, bərpaolunan enerjinin Azərbaycan üzərindən Avropaya ixrac edilməsi də diqqət mərkəzindədir. Böyük Britaniyanın Baş naziri Rişi Sunaka tədbir iştirakçılarına müraciətində Bakı Enerji Həftəsinin enerji təhlükəsizliyi sahəsində qlobal əməkdaşlığa dair dialoqu daha da gücləndirəcəyinə əminliyini bildirib və bu prosesdə Azərbaycanın rolunu vurğulayıb. ABŞ prezidenti Co Bayden də tədbir iştirakçılarına müraciət edərək Bakı Enerji Həftəsini ABŞ və Azərbaycanın təhlükəsiz və təmiz enerjiyə sadiqliyinin təcəssümü adlandırmışdır. Azərbaycan bu səylərdə mühüm rol oynayır. Orta Dəhliz, Cənub Qaz Dəhlizinin tikintisi, bütün bu addımlar enerji mənbələrinin şaxələndirilməsinə və enerji sabitliyinə xidmət edir.
Bakıda keçirilən növbəti Bakı Enerji Həftəsi bütün dünyanın diqqətini Azərbaycana yönəltdi. Artıq qəbul olunmuş bir reallıq var, enerji müasir sivilizasiyanın qan dövranı sistemidir. Və bu mövzu hazırda bir çox ölkənin enerji təhlükəsizliyi üzərindən asılı olan təhdidlər kontekstində xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Təsadüfi deyil ki, bu il Bakı Enerji Həftəsində daha çox şirkət iştirak edir. Onların sırasında Türkiyə ,ABŞ, Almaniya, Avstriya, Belarus, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, Bolqarıstan, Böyük Britaniya, Vyetnam, Çin, Əlcəzair, Filippin, Finlandiya, Fransa, Gürcüstan, İspaniya, İsrail, İsveç, İsveçrə , İtaliya, Kanada, Küveyt, Qazaxıstan, Macarıstan, Monako, Hollandiya, Norveç, Özbəkistan, Rumıniya, Rusiya, Serbiya, Səudiyyə Ərəbistanı, Sinqapur, Tayland, Yaponiya şirkətlərini misal çəkmək olar.
Bakı Enerji Həftəsi artıq bu sahədə regionun əsas tədbirinə çevrilmişdir. Ənənəvi “Xəzər dənizinin nefti və qazı” sərgi-konfransı Bakı Enerji Forumu ilə zənginləşmiş, onun statusunu yüksəltmiş, imkanlarını genişləndirmişdir. Ötən il Həftə çərçivəsində mühüm sənədlər - SOCAR və BP arasında əməkdaşlıq haqqında saziş, həmçinin SOCAR və Masdar (BƏƏ) arasında anlaşma memorandumu imzalanıb. Hər iki sənədin Şuşada Bakı Enerji Həftəsinin xüsusi sessiyası çərçivəsində imzalanması rəmzidir. Sessiya işğaldan azad edilmiş ərazilərdə alternativ enerjinin inkişafına həsr olunmuşdu və burada BP, EQUINOR, TotalEnergies, ACWA POWER, MASDAR, Uniper və başqaları kimi enerji bazarının əsas oyunçularının iştirak etməsi regionda həyata keçirilən layihələrə olan böyük maraqdan xəbər verir.
Azərbaycan Prezidenti yaranmış geosiyasi vəziyyəti düzgün qiymətləndirərək enerji təhlükəsizliyi istiqamətində diplomatik fəaliyyəti gücləndirdi, çoxlu görüşlər keçirildi, razılaşmalar əldə edildi, yeni imkanlar açıldı, yeni alıcılar, yeni tərəfdaşlar yarandı. Prezident İlham Əliyevin Həftənin açılış mərasimindəki nitqində qeyd etdiyi kimi, enerji təhlükəsizliyi təkcə təchizat istiqamətlərinin şaxələndirilməsi deyil, həm də mənbələrin şaxələndirilməsidir. Ölkəmiz yaşıl enerji bazarına inamla daxil olur. Azərbaycan Cənub Qaz Dəhlizini tikərək Avropa ölkələrinə öz enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsi istiqamətlərini şaxələndirməyə imkan verdi, respublikada alternativ enerjinin inkişafı onlara enerji mənbələrinin şaxələndirilməsi imkanları açdı. Ötən ilin dekabrında Buxarestdə Azərbaycandan Avropaya elektrik enerjisinin ixracına dair imzalanmış dördtərəfli saziş bu istiqamətdə çox ciddi, hətta tarixi addımdır. Həftənin açılışında çıxış edən Prezident İlham Əliyev bu layihənin gələcəkdə daha çox ölkənin və şirkətlərin iştirakı ilə qlobal layihəyə çevriləcəyinə əminliyini ifadə edib.
Azərbaycan liderinin nikbinliyi ölkənin imkanlarından irəli gəlir, bu, proqnoz deyil, dəqiq hesablamaya əsaslanan perspektivdir. Bildiyiniz kimi, Xəzər dənizinin dəniz külək enerjisi baxımından böyük potensialı var. İlkin hesablamalara görə, təkcə Xəzərin Azərbaycan sektorunda 157 min meqavat enerji istehsal oluna bilər. Bu, Azərbaycanın elektrik stansiyalarının ümumi gücündən 20 dəfə çoxdur. Günəş enerjisi üçün də böyük imkanlar var. Amma bütün bunlar hələ icra mərhələsinə qədəm qoyan layihələrdir. Qaz ixracı isə artıq gözləntiləri aşmış reallıqdır. İndiki geosiyasi vəziyyətdə Qərb tərəfdaşları Cənub Qaz Dəhlizinə böyük ümidlər bəsləyirlər. "Biz bilirik ki, yaşıl enerjiyə keçidlə əlaqədar bəzi beynəlxalq maliyyə institutları qalıq yanacaqla bağlı layihələri maliyyələşdirməyi dayandırıb. Amma mən hesab edirəm ki, biz bütün məsələləri reallıq baxımından dəyərləndirməliyik. Bu gün enerji təhlükəsizliyinin təmin oluna bilməyəcəyi aydındır. Təbii qaz verilmədən də istənilən səviyyədə təmin olunub”, - deyə Prezident İlham Əliyev əsaslı şəkildə qeyd edib. Burada hər şey plan üzrə gedir. Əgər hər şey qrafikə uyğun getsə və nəzərdə tutulan bütün birləşdiricilər vaxtında tikilsə, ilin sonuna kimi Macarıstan və Serbiya Azərbaycan qazını almağa başlayacaq”, - deyə dövlət başçısı bildirib.
Prezident İlham Əliyev ötən ilin iyulunda Bakıda Avropa Komissiyasının rəhbəri Ursula fon der Leyenlə imzalanmış tarixi sənədi - enerji sektorunda strateji tərəfdaşlığa dair Anlaşma Memorandumunu xatırladıb. Sənədə əsasən, 2027-ci ilə qədər, yəni çox yaxında Azərbaycan Aİ bazarına qaz tədarükünü iki dəfə artırmağı planlaşdırır, prezidentin sözlərinə görə, bu, tamamilə realdır. Azərbaycan qazına tələbat artır.
Son bir neçə ildə Azərbaycan sübut etdi ki, bunun üçün mümkünsüz heç nə yoxdur. Əvvəlki illərdə Azərbaycanın qaz ehtiyatları və ixrac imkanları ilə bağlı verilən mənfi proqnozları xatırlasaq, onların bugünkü reallıqlara necə uyğun gəlmədiyini görərik. 2021-ci ilin payızında Avropada qaz böhranının başlanmasından bu günə kimi ondan çox ölkə Azərbaycandan qaz tədarükünü ya artırmağı, ya da ona başlamağı xahiş edib. Prezident İlham Əliyev Avropa İttifaqının liderlərinin Azərbaycanı etibarlı tərəfdaş adlandırmasından böyük qürur hissi keçirdiyini dedi.
Azərbaycanın 2027-ci ilə qədər Avropaya ixracını 20 milyard kubmetrə çatdıracaq mənbələr var. Onlardan biri “Şahdəniz” yatağıdır, bundan başqa, prezidentin dediyi kimi, biz yaxın vaxtlarda “Abşeron” yatağından xoş xəbər alacağımıza ümid edirik. BP ilə əməkdaşlıq çərçivəsində ilin sonuna kimi Azəri-Çıraq-Günəşlidə dərin qaz hasilatına başlamaq mümkün olacaq.
Ötən il Bakı Enerji Həftəsinin açılışında çıxış edən Prezident İlham Əliyev “Cənub Qaz Dəhlizi”ni fəxr olunası layihə adlandırıb və Avropa ilə əməkdaşlığımızı regional səviyyədən daha böyük, qlobal səviyyəyə daşımağa imkan verən layihə adlandırıb. Bu dəfə Azərbaycan dövlətinin başçısı daha da konkretləşdirərək vurğuladı ki, Cənub Qaz Dəhlizi enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsi və enerji təchizatının şaxələndirilməsi üçün mühüm alət olan 3500 km uzunluğunda inteqrasiya olunmuş boru kəməri sistemi formasında bizim birgə tarixi nailiyyətimizdir. Prezidentin Bakı Enerji Həftəsinin iştirakçılarına müraciətində dediyi kimi, “enerji keçidində Cənub Qaz Dəhlizinin strateji əhəmiyyətinin daha da artdığını nəzərə alaraq, TANAP və TAP layihələrinin genişləndirilməsi artıq Azərbaycan üçün aktual məsələyə çevrilib. Cənub Qaz Dəhlizinin 2027-ci ilə qədər genişləndirilməsi və enerji resurslarının nəqli ilə bağlı digər perspektivlər ölkəmizin şaxələndirilmiş enerji təchizatında və tərəfdaşlarımızın enerji təhlükəsizliyində strateji rolunun daha da gücləndirilməsinə xidmət edəcək”.
Azərbaycanın əldə etdiyi uğurlar və etibarlı tərəfdaşlar sayəsində bu sahəyə gələcəkdə böyük investisiya yatırılacaq və ölkəmiz şaxələndirilmiş enerji mənbələrində əhəmiyyətli çəkiyə malik olacaqdır. 1994-cü ildən etibarən Xəzər neft-qaz sərgisi Azərbaycana öz potensialını beynəlxalq investorlara təqdim etməyə imkan yaradır. - 1994-cü ildə Birinci Qarabağ müharibəsi başa çatdı, atəşkəs imzalandı və ondan bir neçə ay sonra “Əsrin müqaviləsi” imzalandı. O zaman Azərbaycan olduqca riskli bir məkan sayılırdı. Hətta bir çoxları Azərbaycan haqqında məlumata malik deyildi, onun harada yerləşdiyini bilmirdi və ölkəmiz keçid dövründə idi, sovet sistemindən bazar iqtisadiyyatına keçid dövrünü yaşayırdı. “Əsrin müqaviləsi”nin imzalanması Azərbaycana dayanıqlı inkişaf və iqtisadi müstəqillik gətirdi.
Ərazilərimizin işğalı, bir milyondan artıq qaçqın-köçkün, vətəndaş qarşıdurması – bütün bunlar sərmayəçiləri bir növ qorxudurdu. Bizim neft kəmərlərimiz yox idi, infrastrukturumuz yox idi, hətta ölkədə mülki infrastruktur da geridə qalmışdı. Lakin, bütün çətinliklərə baxmayaraq, Ümummilli Lider Heydər Əliyevin və onun siyasətini davam etdirən Prezident İlham Əliyevin yorulmaz səyləri nəticəsində Azərbaycan keçən 30 il ərzində ölkəyə kifayət qədər investorlar cəlb etdi və nəhayət Azərbaycanı Avrasiyasının enerji xəritəsini dəyişdirəcək səviyyəyə çıxardı.
Milli Məclisin komitə sədri, professor Hicran Hüseynova
