“Dahi insan tarixi oxumur — tarixi yazır; amma əsl böyük şəxsiyyət tarixi yazmaqla kifayətlənmir, insanlığın vicdanını oyadır.”

Məsələn, İsgəndər Makedoniyalı sadəcə bir dövlət qurmadı, o, Şərqlə Qərbi birləşdirərək mədəniyyətlərin qarışmasına səbəb oldu. Onun yürüşləri nəticəsində Yunan fəlsəfəsi Asiyaya, Şərq incəliyi isə Avropaya yayıldı. Bu, dünya tarixində yeni bir mərhələnin başlanğıcı oldu.

Çingiz xan isə böyük imperiya quraraq, bəşəriyyətin siyasi xəritəsini dəyişdi. Onun dövründə ticarət yolları, xüsusilə də İpək yolu qorundu və genişləndi. Bu, sivilizasiyaların bir-birinə daha sıx bağlanmasına gətirib çıxardı.

Tarixdə yalnız sərkərdələr yox, diplomatlar və müdrik siyasətçilər də dünya taleyinə təsir göstəriblər. Nizami Gəncəvi sözlə sərkərdəlik edirdi — o, öz əsərlərində ədalət, eşq və insanlıq ideyalarını bəşəriyyətə ötürdü. Heydər Əliyev Azərbaycanı müstəqillikdən sonra böyük təhlükələrdən çıxararaq dövlətçiliyin sütunlarını bərkitdi. Onun uzaqgörən siyasəti milli kimliyi qorumaqla yanaşı, ölkəni beynəlxalq arenada etibarlı tərəfdaş etdi.

Dünya miqyasında isə Nelson Mandela azadlıq və bərabərlik mübarizəsi ilə insanlığın vicdanına çevrildi. Onun həyatı göstərdi ki, hətta əsirlikdə də insanın ruhunu heç kim məğlub edə bilmir.

Tarixi yazmaq sadəcə güc və ağıl məsələsi deyil. Bu, Tanrıdan gələn bir missiyadır. Belə insanlar dünyanın axarını dəyişmək üçün seçilmişlərdir. Onların taleyində həm əzab, həm də zəfər var. Onların hər addımı gələcək nəsillərə ünvanlanmış bir məktub kimidir.
Tarixi yazan şəxsiyyətlər öz millətinin taleyini daşlara yazmır, insanlığın yaddaşına həkk edirlər. Onlar Tanrı tərəfindən verilən gücü təkcə özləri üçün deyil, bəşəriyyətin gələcəyi üçün daşıyırlar. Bu isə ən ağır məsuliyyətdir.

Tarix göstərir ki, böyük şəxsiyyətlər sadəcə insanlar deyil, bəşəriyyətin yolunu işıqlandıran məşəllərdir. Onların izi silinmir, çünki o iz qəlblərdədir.

David Seliverstov,
Magen David Azərbaycan İnsan Hüquqları Müdafiə Mərkəzinin rəhbəri