Son günlərdə xüsusən də gənclər arasında intihar trendi müşahidə olunur. Bir-biri ilə bilinən əlaqəsi olmasa da, belə trendlər tarixdə dəfələrlə müşahidə olunmuşdur. İntiharların ard arda olması heç də yeni bir fenomen deyildir.
Məsələn 7 avqust 1962-ci ildə məşhur aktrisa Marilyn Monroe intihar etmişdi. Monroe‘nin ölümündən daha doğrusu intiharından sonrakı ay 303 gənc həyatına son qoydu. Bu hadisədən illər sonra, 90-cı illərdə amerika xalqı Qurd Cobain ilə bənzər bir şeyə daha şahid oldu. Mətbuat nə vaxt məşhur bir insanın hətta adi insanların belə ölüm xəbərini terajlayırdısa ardıyca intihar epidemiyası bütün ölkəni sarsıdırdı.
Əsas səbəb isə intihar xəbərlərinin, video və fotolarının geniş yayılmasıdır. Sosiologiyada buna Werther effekti deyilir.
Werther effekti məşhur sosioloq David Phillips tərəfindən 1974-cü ildə intiharın yaratdığı təqlid effektini izah etmək üçün ortaya atılmış bir termin idi. Bu ad alman yazıçısı Wolfgang von Goethe tərəfindən yazılmış "Gənc Verterin iztirabları" romanından irəli gəlir.
Goethenin "Gənc Wertherin iztirabları" adlı kitabında əsas obraz olan Wertherin intihar etməsindən oxucular o qədər təsirlənmişdilər ki, Avropada intihar epidemiyası başlamışdı. İntiharların kəskin artmasından sonra Goethe belə demişdi: Tanrı məni yenidən Werther yazmaq məcburiyyətində qalmaqdan qorusun.
Bu kitab elə "müvəffəqiyyətli" idi ki, 1774-cü ildə nəşr olunandan qısa müddət sonra Wertherin həyatına bənzər həyata sahib olan 40-a yaxın gənc intihar etmişdi. Sözügedən qəribə və dəhşətli hadisə kitabın İtaliya və Danimarka kimi bəzi ölkələrdə qadağan edilməsi ilə nəticələndi.
Phillips 1947-1968-ci illər arasında oxşar hadisələrə əsaslanan araşdırma apardı və bəzi açıqlayıcı, lakin narahat edici məlumatlar ortaya çıxardı. The New York Times‘da hər hansı bir şəxsin intihar xəbəri nə vaxt dərc etsə, növbəti ayda intihar nisbətinin təxminən 12% artdığı məlum oldu.
Ehtimallara görə, bir növ təqlid edilən intihar hadisələrində ilk kritik dövr, xəbərdən sonrakı 3-4 gün, ikinci kritik dövr isə 7-10 gün arası idi. Təəssüf ki, statistikalar doğru çıxdı. Üstəlik araşdırmalardan çıxan başqa bir nəticə də budur ki bu hadisələr artaraq davam edir.
İşin daha da qəribə tərəfi isə intihar xəbərlərinin paylaşıldığı gündən sonrakı 3-4 gündə avtomobil qəzalarının da sayının artmasıdır.
Məsələnin həll yolu baş verən hadisələri hər cür çırpaqlığı ilə tirajlamamaqdır. Bu cür xəbərlərə həssas yanaşmaq, uşaq və yeniyetmələri isə xüsusi həssas qrup olduqları üçün belə hadisələrin təsirindən uzaq tutmaq lazımdır. Xüsusilə də cəmiyyətdə intiharın çıxış yolu olmadığına dair maarifləndirmə kampaniyası aparmaq intihar hadisələrinin azalmasına səbəb olur.
Elnar Bulud
