Avropa Birliyi Şurasının rəhbəri Şarl Mişel Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev, Ermənistan Baş naziri Nikol Paşinyan, Almaniya kansleri Olaf Şolts və Fransa dövlət başçısı Emmanuel Makronun iştirakı ilə Moldovanın paytaxtı Kişinyov şəhərində keçirilən beştərəfli qeyri-rəsmi görüş başa çatdı.

Görüş ümumi mənada pozitiv müstəvidə keçdi.

Bunu görüş zamanı çəkilən fotolardanda da görmək olar. Lakin gözlənildiyi kimi sülh sazişi bu görüşdə imzalanmadı.

Nələr müzakirə edildi?

Kişinyov görüşündən sonra Şarl Mişel mətbuata açıqlamasında bunu deyib: “May ayında Brüsseldə müzakirə etdiyimiz məsələləri nəzərdən keçirmək, əlaqələndirmə, təhlükəsizlik, sərhədlərin delimitasiyası, sülh sazişi ilə bağlı müzakirə aparmaq imkanımız oldu”.

Prinsip etibarilə Mişelin qeyd etdiyi bu məqamlar tərəflər arasında həll edilməyə çalışılan mövzulardır. Yəni Kişinyov görüşü zamanı indiyəqədərki gündəlik yenidən müzakirə olunub.

Gündəliyin dəyişməməsi, əslində, müsbət hadisədir. Rəsmi Bakı üçün də hazırda prioritet məsələ təhlükəsizlik, sərhədlərin delimitasiyası, sülh sazişidir.

Bundan başqa, Mişel qeyd edib ki, “bu görüş iyulun 21-də Brüsseldə keçiriləcək növbəti toplantıya çox yaxşı hazırlıq idi”. Yəni Brüssel görüşünün əsas müzakirə mövzusu da yenə təhlükəsizlik, sərhədlərin delimitasiyası, sülh sazişi olacaq. Bunu da müsbət bir məqam olaraq qiymətləndirmək olar.

Format genişlənir

Şarl Mişelin bəyanatında diqqətçəkən bir məqam da Prezident Əliyevi, Baş nazir Paşinyanı, kansler Şoltsu və Prezident Makronu Avropa Siyasi Birliyinin İspaniyada keçiriləcək növbəti toplantısı çərçivəsində yenidən görüşə dəvət etmək niyyətində olduğunu deməsidir.

Növbəti beştərəfli görüşlə bağlı razılıq mahiyyət etibarilə Azərbaycan-Ermənistan münasibətlərinin normallaşması üçün başlanan prosesdə oyunçuların sayının artması deməkdir. Bu isə öz növbəsində prosesdə iştirak edən qüvvələrin maraqlarının artması deməkdir.

Digər tərəfdən, təcrübə göstərir ki, formatın genişlənməsi nəticənin əldə edilməsini uzada bilər. Xüsusilə Fransanın olduğu bir formatda real nəticənin əldə edilməsi çətidir.

Lakin xoşbəxtlikdən əsas müzakirələr Şarl Mişelin dəstəyi ilə üçtərəfli formatda aparılır və Fransa ilə Almaniyanın iştirakı bütövlükdə qeyri-formal xarakter daşıyır.

Buna baxmayaraq, Berlinin proseslərdə iştirakı rəsmi Bakının İrəvanın Parisi prosesə daxil etmək cəhdlərinə bir cavabdır. Azərbaycan yaxşı başa düşür ki, Almaniya və Fransa Avropada təbii rəqiblərdir. Berlin Britaniyanın Avropa İttifaqından çıxması fonunda Fransanın təkbaşına liderik etməsini heç vaxt qəbul etməyəcək. Buna görə də Almaniyanın formatda olması Fransa faktorunun bloklanması baxımdan önəmlidir.

Gərginlik arta bilər

Kişinyov danışıqlarında müsbət məqamlar olsa da, nəticə etibarilə bu da Moskva görüşü kimi nəticəsiz qaldı. Təcrübə göstərir ki, nəticəsiz görüşlər həm Ermənistan-Azərbaycan şərti sərhədində, həm də Qarabağda gərginliyi artıra bilər.
Onsuz da Azərbaycan bütün vasitələrindən istifadə edərək Qarabağı danışıqlar masasından kənarda saxlamağa çalışır. Rəsmi Bakı bunu daxili məsələsi olaraq gördüyü üçün separatizmə qarşı praktiki addımlar atması istisna deyil. Lakin Qərb formatında nəticəsiz görüşlərin davamlı xarakter alması öz növbəsində Ermənistan-Azərbaycan şərti sərhədində gərginliyin artmasına gərtirib çıxara bilər.

Turan Rzayev-politoloq