2025-ci il oktyabrın 7-də Azərbaycanın qədim Qəbələ şəhərində keçirilən Türk Dövlətləri Təşkilatının növbəti Zirvə toplantısı türk həmrəyliyi tarixində yeni səhifə açdı. Sammit “Regional Sülh və Təhlükəsizlik” mövzusunda keçirilib və prezident Şavkat Mirziyoyevin oradakı çıxışı təkcə Özbəkistanın deyil, bütün türk dünyasının gələcək yolunu müəyyən edib.

Newscenter.az Özbəkistanın uze.uz xəbər portalına istinadən bildirir ki, bunları Demokratik Proseslərin Təhlili Mərkəzinin eksperti Abdumutalıb Uktamov Qəbələ Zirvə Görüşü ilə bağlı qələmə aldığı məqalədə vurğulayıb.

O qeyd edib ki, son illərdə Türk Dövlətləri Təşkilatı regional və beynəlxalq miqyasda getdikcə nüfuzlu bir struktura çevrilib.

Bu prosesdə Özbəkistan Prezidenti Şavkat Mirziyoyevin təşəbbüsləri və əməli ideyaları həlledici rol oynayır. “Yeni Özbəkistan – Yeniləşən Türk Dünyası ilə birlikdə” prinsipi bu gün təkcə söz kimi deyil, həm də aydın praktik istiqamət kimi özünü göstərir. Özbəkistan türk dövlətləri ilə ticarət, sənaye, nəqliyyat, təhsil və mədəniyyət sahələrində geniş əməkdaşlıq əlaqələri qurub.


Geosiyasi dəyişikliklərdə - türk dövlətlərinin vahid mövqeyi


Ekspert yazır:

"Prezident Şavkat Mirziyoyev çıxışında bugünkü qeyri-sabit geosiyasi vəziyyətdə türk dövlətlərinin birliyinin, inamının və dostluğunun vacibliyini vurğulayıb. Xüsusilə, dövlət başçısının təbirincə desək, “zəmanənin özü bizdən qlobal idarəetmə sistemində dərin islahatlar aparmağı, BMT Təhlükəsizlik Şurasının rolunu artırmağı və inkişaf etməkdə olan ölkələrin səsini gücləndirməyi tələb edir.

Bu çağırış prezident Mirziyoyevin dünya siyasətində ədalət, sabitlik və bərabərlik ideyalarına sadiqliyini əyani şəkildə nümayiş etdirdi. Onun BMT sistemində islahatları və dövlətlərin bərabərliyi prinsipinin təşviqi beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən geniş dəstəklənib.

Özbəkistanın başçılıq etdiyi türk dövlətləri təkcə coğrafi baxımdan deyil, həm də mənəvi, iqtisadi və mədəni baxımdan yaxındırlar və buna görə də onların vahid mövqedən çıxış etməsi bugünkü dünyadakı qeyri-sabitliyə ən etibarlı cavabdır".

İqtisadi əməkdaşlıqda yeni mərhələ - Türk Şurasının Daşkənddəki mərkəzi

Abdumutalıb Uktamov qeyd edir ki, sammitdə ən mühüm təkliflərdən biri də Türk dövlətlərinin iqtisadi tərəfdaşlıq üzrə daimi şurasının yaradılması olub:

"Prezident Şavkat Mirziyoyev bu şuranın layihə ofisinin Daşkənddə yerləşdirilməsini təklif edib. Bu təşəbbüs reallaşarsa, türk dünyasında yeni iqtisadi inteqrasiya modeli yaranacaq. Bu, ticarət əlaqələrini genişləndirəcək, investisiya mühitini yaxşılaşdıracaq və yüzlərlə yeni iş yeri yaradacaq. Mirziyoyev bu istiqamətdə bir sıra mütərəqqi ideyalar irəli sürüb:

1) “Türk Yaşıl Dəhlizləri” elektron sistemi vasitəsilə azad ticarət və logistika proseslərinin rəqəmsallaşdırılması;

2) “Yaşıl Transformasiya Konsorsiumu” yaratmaqla ekoloji cəhətdən təmiz texnologiyaların tətbiqi;

3) “Sənaye Alyansı” yaratmaqla aparıcı şirkətlərin birləşdirilməsi və sənaye əməkdaşlığının dərinləşdirilməsi.

Bu təşəbbüslər türk dünyasının təkcə iqtisadi deyil, həm də siyasi birliyinin əməli ifadəsidir. Daşkəndin mərkəz kimi seçilməsi Özbəkistanın regional nüfuzunu və etibarlı tərəfdaş kimi mövqeyini daha da gücləndirəcək.

İnnovasiya, elm və gənclik - pantürk inkişafının təməli

Prezident Şavkat Mirziyoyev sammitdə təhsil, elm və gənclər siyasətinə xüsusi diqqət yetirib. Özbəkistan 2025-2026-cı illərdə Türk Universitetləri Birliyinə sədrlik edəcək. Bu müddət ərzində Daşkənddə “Türk Elm və İnnovasiya Günləri” keçiriləcək, Beynəlxalq Türk Dövlətləri Universiteti fəaliyyətə başlayacaq.

Bu təşəbbüslər gənc nəsildə elmi potensialın birləşdirilməsinə və yeni innovativ ekosistemin yaradılmasına yönəlib.

Mənəviyyat və irs - ümumi mənəvi sütun

Ekspert qeyd edir ki, dövlət başçısı çıxışında Əlişir Nəvai və Nizami Gəncəvinin yubileylərinin mənəvi cəhətlərinə xüsusi diqqət yetirdi, onların humanist ideyalarının geniş təbliğini təklif etdi.

“Nizami və Nəvai yaradıcılığı - türk dünyasının mənəvi həyatında” mövzusunda beynəlxalq konfransın keçirilməsi təşəbbüsü günümüzün mənəvi siyasətində mühüm addımdır. Bu təşəbbüs təkcə mədəni yaxınlığı deyil, həm də ümumi mənəvi prioriteti nümayiş etdirir. Nəvainin humanist ideyaları, Nizaminin ağıl və maarifçiliklə bağlı fikirləri türk xalqlarının mənəviyyatını birləşdirən böyük körpüdür.

Eyni zamanda, ekstremizm və radikalizmə qarşı Fəaliyyət Planının qəbul edilməsi və islamofobiyaya qarşı vahid mövqenin formalaşdırılmasının zəruriliyi vurğulanıb. Bu, türk dünyasında mənəvi sabitliyin daha da möhkəmlənməsinə xidmət edəcək".

Türk dünyasında Özbəkistanın səsi


Abdumutalıb Uktamov daha sonra yazır:

"Qəbələ sammiti Türk Dövlətləri Təşkilatının nüfuzunu yeni səviyyəyə qaldırdı. Dövlət başçısı Şavkat Mirziyoyevin çıxışı Özbəkistanın bu prosesdə aparıcı və təşəbbüskar dövlət kimi mövqeyini bir daha təsdiqlədi.

Özbəkistan Prezidentinin nitqi praktikada konkret müsbət dəyişikliklər tendensiyası yaratmağa və ardıcıl harmoniyaya nail olmağa yönəlmiş yeni beynəlxalq siyasi yol xəritəsidir.

Bu, şübhəsiz ki, türk dünyasında iqtisadi, elmi və mənəvi birliyin daha da möhkəmlənməsinə xidmət edir.

Bu gün türk birliyi ideyasının mərkəzində Özbəkistanın səsi - sülhə, islahatlara və inkişafa yönəlmiş siyasi iradə dayanır. Şavkat Mirziyoyevin təşəbbüsü və mütərəqqi ideyaları “Yeni Özbəkistan” “Yeniləşən Türk Dünyası”nın aparıcı təməlinə çevrildi.

Süleyman