Dünən Xankəndində separatçı rejimin başçısı Araik Arutuyunyan orada formalaşdırılmış “rus icması” nümayəndələri ilə görüşü sözsüz ki, Rusiya ssenari üzrə rolun oynanılır. Təbii ki, Rusiya gələcək qığılcım ocağı yaratmaqla ərazilərimizdə özünün hər hansı bir formada mövcudluğuna yaratmaq istəyir və bu prosesə Rusiya xeyli vaxt əvvəl start verib.
Hələ keçən il (28.06.2021) məqalələrimin birində “Rusiya ümumən, Cənubi Qafqazda qalmaq üçün müxtəlif variantlar və planlara malikdir. İlk növbədə Rusiyaya bəllidir ki, Ermənistanda mövqeyi əsalı şəkildə sarsılıb və 44 günlük müharibədə Azərbaycana məğlub olan Paşinyan hakimiyyətinin Ermənistanda növbədənkənar seçkidə inamlı qələbəsi elə buna sübutdur. Məhz buna görə sülhməramlı adı ilə Qarabağa girən Rusiya Qarabağda separatçı rejimə "stavka" etdi. Rusiyanın Qarabağda "rus dili və rus vətəndaşlığı" oyunu, rus sülhməramlılarının mandatından kənar fəaliyyəti və fəaliyyəti ilə bağlı informasiya senzurası Qarabağda separatçı rejimə "stavka"nın tərkib hissəsidir”- qeyd etmişdim.
Erməni separatçıların “rus icması” gedişi könüllülük əsasında deyil və separatçı rejimin bunu çarəsiz və köməksiz vəziyyətdən çıxış kimi görür. Nümunə olaraq, Ermənistanı monoetnik dövlətə çevirmiş ermənilərin “rus icmasl” istəyinin özü heç inandırıcı deyil. Deməli ssenari kənardan daha doğrusu, Rusiya tərəfindən təşkil olunub və idarə olunur. Ancaq, hələ Rusiya-Ukrayna müharibəsinə qədər açıqlamalarımda qeyd etdiyim ki, Rusiya göründüyü kimi güclü deyil və Rusiyanın məhvi mütləq tarixi prosesdir. Hal-hazırda da proseslər birmənalı şəkildə onu göstərir ki, Rusiya və Putin hakimiyyəti öz son dövrünə keçid alıb.
Digər tərəfdən, Rusiya ona qarşı bütün Qərb dünyasının birləşdiyi bir məqamda, Rusiya üçün yeganə nəfəslik yolu olan Türkiyədir. Türkiyə isə artıq regional güc deyil, qlobal gücdür və Türkiyə Xarici İşlər naziri Mövlud Çavuşoğlu son açıqlamalarının birində bunu açıq şəkildə dünyaya bəyan etdi. Azərbaycan-Türkiyə müttəfiqlik haqqında Şuşa Bəyannaməsinə əsasən Türkiyə və Azərbaycan xarici siyasətini Milli Təhlükəsizlik Şuralarının məsləhətləşməsindən sonra reallaşdırır və nəzərə alsaq ki, hal-hazırda Rusiya- Ukrayna (Qərb) beynəlxalq hərbi-siyasi böhran vəziyyəti də məhz NATO-nun Rusiya sərhədlərinə genişlənməsi prosesindən yaranıb, bu vəziyyətdə də Finlandiya və İsveçin NATO-ya üzvlüyü qaldırılır və NATO rəhbərliyi də bu ölkələrin üzvlüyün sadələşdirilmiş prosedura qaydasında qəbulunun mümkünlüyü elan edir. Yaranmış belə siyasi vəziyyətdə dünən Türkiyə prezidenti R.T. Ərdogan dedi ki, onlar Finlandiya və İsveçin NATO üzvlüyünə müsbət yanaşmırlar. İstisna deyil ki, Türkiyə Finlandiya və İsveçin NATO üzvlüyünü veto qoya bilər necə ki, Yunanıstanın NATO-ya üzvlüyünə qarşı Türkiyə “veto” hüququndan istifadə edərək prosesi əngəlləmişdi.
Maraq doğuran sula budur ki, Türkiyə hansı hesabla Rusiyanın maraqlarına uyğun siyasətini yeridir. Şuşa Bəyannaməsinin tələblərini nəzərə alsaq, Türkiyənin və Azərbaycanın öz siyasi maraqları var və bu kontekstdə Türkiyə və Azərbaycan ilk olaraq Rusiyadan istədiklərini almayınca ruslara bu “həddiyəni” etməzlər. Ona görə də Xankəndində və ətraf ərazilərdə rusların nə separatçı rejimin “rus icması” oyunu səhnədən götürülməyə məhkumdur hərçənd ki, “rus icması” siyasi və diplomatik vasitə kimi, oynanılmağa davam etdiriləcək və bu oyunun ciddiliyinə şübhə ilə yanaşmaq sadəlövhlük olardı və rusların ancaq güc mövqeyindən anladığın unutmaq olmaz.
Bu arada bir məqamı qeyd etmək yerinə düşər. Kremlin və onun qeyri rəsmi sözçülərinin son açıqlamalarına görə, inananılası olmasa da, Rusiya Azərbaycanı artıq öz orbitindən kənarda olduğunu və Rusiyanın layihələrindən kənarda qalacağını a bəyan edib. Hətta bəzi rus analitiklərinin dediyinə görə “Rusiya ordusu nə yaxşı ki, Azərbaycan Ordusu ilə vuruşmur” – deyə düşünürlər. Tanınmış rusiyalı siyasi analitik Aleksandr Nevzorov “Yaxşı ki, önümüzdə Azərbaycan Ordusu deyil”- deyə qeyd edib. Bəli, bu gün reallıqlar tamamilə başqa mənzərə yaradıb, nə Rusiya, nə də dünyanın heç bir dövləti Azərbaycana, Türkiyəyə qarşı dağıdıcı istəklərinin reallaşması mümkün deyil, həmçinin “rus icması” oyunu da.
Sözsüz ki, yaranmış geosiyasi vəziyyət Türkiyənin siyasi manevr imkanlarını əhəmiyyətli dərəcədə artırıb, elə Finlandiya və İsveçin NATO-ya üzvlük məsələsi də. Türkiyə bu məsələdə də Qərbdən istəkləri var hərçənd ki, artıq Qərbin Türkiyə təkliflərinin və verəcəklərinin o qədərdə lazımi əhəmiyyəti yoxdur, nə siyasi, nə hərbi baxımdan.
Ən vacib məsələ isə Avropanın Rusiya enerji daşıyıcılarına alternativ məsələsidir hansı ki, Azərbaycan Türkiyə vasitəsi ilə bu işdə aparıcı mövqeyə malikdir. Türkiyənin Qara dəniz hövzəsində böyük enerji daşıyıcıları (neft, qaz) ehtiyatların kəşf etməsi və həmin yataqların 2024-cü ildən istismara veriləcəyi planlaşdırılır. Avropanın enerji təhlükəsizliyi Azərbaycanın və Türkiyənin mövqeyindən çox asılı vəziyyətdədir. Belə bir siyasi mənzərə də Azərbaycanın və Türkiyənin nəinki regionda və eləcə də qlobal masştabda maraqlarının təmin edilməsi mütləqdir.
Vüqar Dadaşov
MCP SŞ-nın üzvü, politoloq
