Moldovanın seperatçı bölgəsi olan Dnestriyan Rusiyaya müraciət etməyə hazırlaşır. Seperatçı bölgənin rəhbərliyi Rusiya prezidenti Vladimir Putinə və Rusiya Federasiyasının Federasiya Şurasına müraciət edərək onlardan Dnestriyan bölgəsində yaşayan rusdilli əhalinin hüquqlarını qorumağı xaiş edəcəklər. Bu eynilə Ukrayna ilə oxşar sennaridir. Rusiya 2 il əvvəl olduğu kimi indi də eyni üsulla hərəkət edir. Dnestriyanın müraciəti şübhəsiz ki, Rusiya tərəfindən hazırlanmış oyunun tərkib hissəsidir. Bəs niyə indi Dnestriyan belə bir müraciət etdi ? Rusiyanı Moldovaya hücuma təhrik edən nədir ?
1) Rusiya Qərbə cavab vermək istəyir. İsveç və Finlandiya NATO – ya üzv olduqdan sonra Rusiya hansısa formada Qərbə cavab verməli idi. NATO – nun Şərqə doğru genişlənmək siyasətinə Rusiya Dnestriyanı tutmaqla cavab verəcək. 2) Rusiya Ukraynaya ciddi dəstək gələcəyindən ehtiyyat edir. Son zamanlar bəzi ölkələr, xüsusilə də Fransa Rusiyaya qarşı Ukraynaya NATO qüvvələrinin yerləşdirilməsini təklif edir. Rusiya bunun qarşısını almaq üçün cəbhəni genişləndirməyə çalışır. 3) Polşa və Baltikaynı ölkələr Ukrayna ilə bərabər Rusiyaya qarşı yeni ittifaq yaratmaq arzusundadır. Son zamanlar Polşa və Baltik ölkələrindən Rusiya əlehinə kəskin açıqlamalar verilir. Hətta tərəflər arasında zaman – zaman diplomatik qalmqallarda yaranır. Rusiya Moldovaya hücumla həm də bunun qarşısını almağa çalışır. 4) Martda Rusiyada prezident seçkiləri keçiriləcək. Putin Dnestriyanı Rusiyaya qatmaqla öz nüfuzunu daha da qaldırmaq və seçkiyə daha güclü və inamlı getmək niyyətindədir. 5) Putin hakimiyyəti varisinə ötürməyə hazırlaşır. Hazırda NATO şərqə doğru genişlənməkdə davam edir. Putin özündən sonra xələfi üçün problemli məsələ saxlamaq istəmir. Dnestriyan məsələsi Rusiya üçün gələcəkdə problem ola bilər. Ona görə Putin vaxtında özü bu işi bitirmək istəyir. 6) Seperatçı bölgələrin saxlanması Rusiya iqdisadiyyatına əlavə maliyyə yükü deməkdir. Dnestriyan Rusiyanın federal subyektinə çevrilərsə Rusiya onu mərkəzi vergi sisteminə qoşa bilər. Bunun Rusiya büdcəsinin xeyrinə olacaq. 7) Dnestriyanın tutulması Qara dənizdə Rusiyanın mövqeyini daha da gücləndirəcək.
Rusiya Krımın təhlükəsizliyinin, həmçinin Ukraynada yeni işğal etdiyi bölgələrə gələcək təhlükələri dəff etmək üçün də mühüm əhəmiyyət kəsb edir.
Dnestriyanın federasiya tərkibinə daxil edilməsi Ukraynaya Qərbdən hücum üçündə şərait yaradacaq. Bu bir daha onu göstərir ki, Rusiyanın niyyəti Ukraynanı tamamilə işğal etmək və onun bir dövlət kimi varlığına son qoymaqdır.
Nəzərə alaq ki, Dnestriya bölgəsində kənd təsərrüfatı yüksək səviyyədə inkişaf edib. Dnestriya rəsmən sosialist rejimlə idarə olunur. Bu ərazidə Karl Marksın və Vladimir Lenin fikirləri rəsmi dövlət ideologiyası olaraq qəbul edilir. Dnestriyanda hələ də kolxozlar mövcuddur və onlar bu gün kənd təsərrüfatının inkişafında əvvəzsizdir. Rusiya liberal bazarı və Dnestriyanın sosialist sisteminin necə birləşəcəyi də bir başqa müzakirə mövzusudur.
Ehtimal ki, Rusiyada buradakı sistemə çoxda müdaxilə etməyəcək. Kolxoz sistemi saxlana bilər. Ola bilər ki, bunlar ailə koorparativlərinə çevrilsin. Ancaq markizm – leninizmin ideologiyasınından imtina ediləcəyi aydın məsələdir. Dnestriyan rusları mühafizəkar təbiətə malikdir. Bu bölgədə əsasən kənddə məskunlaşma yüksək səviyyədədir. Dnestriyanı gözəlləşdirən digər bir təbii gözəllik isə zəngin bulaqlarıdır. Dnestriyan Rusiyaya diplomatik dəstək üçün müraciət edib. Ancaq bu diplomatik dəstəyin hərbi istila ilə bitəcəyi gözlənilən məsələdir. Ehtimal ki, növbəti mərhələdə Dnestiyandakı seperatçı rejim Rusiyanın yeni federal subyekti olmaq üçün müraciət ünvanlayacaq və bununlada Putinin növbəti istilası gərçəkləşəcək.
Zeynal Əmrəliyev-politoloq
