Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev ABŞ Prezidenti Donald Trampın dəvəti ilə tarixi bir addım atır. Onun Birləşmiş Ştatlara səfəri təkcə Azərbaycan-ABŞ münasibətlərində dönüş nöqtəsi deyil, həm də regionun və qlobal arenanın geosiyasi reallıqlarını qeyd edən bir hadisədir. Bu səfər sadəcə diplomatik görüş deyil, Azərbaycanın regionda və beynəlxalq səhnədə yüksələn güc kimi mövqeyini möhkəmləndirən bir bayramdır. Enerji və təhlükəsizlik sahələrində strateji tərəfdaşlığın genişləndirilməsindən tutmuş Cənubi Qafqazda sülh prosesinin irəliləməsinə qədər bu səfər Azərbaycanın beynəlxalq sistemdə əsas oyunçu kimi yerini təsdiqləyir.
Azərbaycan-ABŞ münasibətlərinin inkişafı
Son illərdə, xüsusilə Donald Trampın 2025-ci ildə prezidentliyə qayıtması ilə Azərbaycan və ABŞ arasında münasibətlər nəzərəçarpacaq dərəcədə inkişaf etmişdir. Bu münasibətlər üç əsas istiqamət üzrə qurulub:
- Enerji təhlükəsizliyi Xəzər dənizinin zəngin ehtiyatları sayəsində Azərbaycan Avropaya enerji təchizatının təmin edilməsində mühüm tərəfdaşa çevrilmişdir. Xüsusilə ABŞ-ın dəstəklədiyi Trans-Adriatik Boru Kəməri (TAP) kimi layihələr bu sahədə əhəmiyyətli rol oynayır.
- Müdafiə əməkdaşlığı Birgə hərbi təlimlər, terrorçuluğa qarşı mübarizə və kəşfiyyat məlumatlarının mübadiləsi regionun sabitliyini gücləndirir.
- Rəqəmsal iqtisadiyyat ABŞ-ın qeyri-neft sektoruna, xüsusilə texnologiya və süni intellekt sahələrinə yatırımları Azərbaycan iqtisadiyyatının diversifikasiyasına dəstək verir.
Keçmişdəki çətinliklərin aradan qaldırılması
Bayden administrasiyası dövründə (2021-2025) münasibətlər bəzi çətinliklərlə üzləşmişdir. ABŞ Konqresi tərəfindən qəbul edilmiş 907-ci düzəliş Azərbaycana yardımlara məhdudiyyətlər qoymuş, qərəzli insan haqları təşkilatlarının və Qərb qurumlarının tənqidləri gərginlik yaratmışdır. Lakin Prezident İlham Əliyevin qətiyyətli diplomatiyası bu maneələri aşaraq Tramp administrasiyası ilə yeni əməkdaşlıq mərhələsinin yolunu açmışdır.
Şəxsi etimad və dialoq
İlham Əliyev və Tramp arasında 2024-cü ildə Trampın yenidən prezident seçilməsindən sonra baş tutan telefon danışığı və məktub mübadiləsi yüksək səviyyədə şəxsi etimadı nümayiş etdirmişdir. Əliyevin Şuşada keçirilən son qlobal media forumunda Trampın sabitliyə dəstək verən siyasətini tərifləməsi bu yaxınlaşmanı daha da gücləndirmiş və səfəri dialoqun dərinləşdirilməsi üçün məntiqi addım etmişdir.
Prezident İlham Əliyevin ABŞ-a səfərinin əhəmiyyəti
1. Strateji tərəfdaşlığın gücləndirilməsi
Səfərdən enerji, ticarət və müdafiə sahələrində konkret razılaşmalar gözlənilir. Məsələn, TAP kimi enerji layihələrinin genişləndirilməsi və ya rəqəmsal iqtisadiyyata yeni investisiyalar Azərbaycanın regionda innovasiya və ticarət mərkəzi kimi mövqeyini möhkəmləndirəcək.
2. Cənubi Qafqazda sülh prosesinin irəliləməsi
Səfər Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh prosesi üçün həlledici məqamda baş verir. 2020-ci il müharibəsində qələbə qazanan və 2023-cü ildə tam suverenliyini bərpa edən Azərbaycan beynəlxalq hüquqa əsaslanan sülh təşəbbüslərini irəli sürür. Bunlara Minsk Qrupunun fəaliyyətinin dayandırılması və Zəngəzur dəhlizinin açılması daxildir. ABŞ-ın bu təşəbbüslərə dəstəyi regionda sabitliyi artıra və iqtisadi əməkdaşlıq üçün yeni imkanlar yarada bilər.
3. Xarici təzyiqlərə diplomatik cavab
Səfər Fransa və Avropa Parlamentinin Azərbaycana qarşı qərəzli tənqidlərinə güclü cavabdır. Trampın Əliyevə dəvəti Azərbaycanın prinsipial mövqeyinin beynəlxalq aləmdə tanınmasını təsdiqləyir və onun müstəqil və güclü dövlət kimi nüfuzunu artırır.
4. Geosiyasi dönüş nöqtəsi
Səfərin əhəmiyyəti 1978-ci il Kamp David sazişləri ilə müqayisə edilə bilər. ABŞ-ın vasitəçiliyi Cənubi Qafqazda davamlı sülhün təmin edilməsində həlledici rol oynaya bilər. Bu təşəbbüsün uğuru Azərbaycanı prinsipial diplomatiya vasitəsilə sülhə nail olmağın qlobal nümunəsinə çevirə bilər.
Nəticə
Prezident İlham Əliyevin 6 avqust 2025-ci ildə ABŞ-a səfəri sadəcə diplomatik hadisə deyil, Azərbaycanın region və beynəlxalq səhnədə yüksəlişini əks etdirən tarixi bir məqamdır. ABŞ ilə tərəfdaşlığın gücləndirilməsi, Cənubi Qafqazda sülh gündəliyinin irəliləməsi və xarici təzyiqlərə qarşı dayanma bu səfərin Əliyevin ölkəsini firavan gələcəyə aparan uzaqgörən rəhbərliyini təsdiqləyir. Bu, Azərbaycan-ABŞ münasibətlərində yeni fəslin, sabitliyin və əməkdaşlığın başlanğıcıdır və təkcə regionda deyil, qlobal səhnədə də yeni geosiyasi reallıqların konturlarını çəkir.
Abdul Hamid Hamid Al-Kba
Newscenter.az üçün
