Yaxın Şərqdə baş verən son diplomatik hadisələr Azərbaycanı inkişaf edən regional siyasi mərkəz kimi mövqeləndirir. SOCAR ilə Suriya arasında imzalanmış enerji sazişi, Suriya və İsrail rəsmiləri arasında Bakıda aparılmış təmkinli danışıqlarla yanaşı, Azərbaycanın çoxşaxəli xarici siyasətində yeni mərhələnin olduğunu vurğulayır.
Suriya ilə enerji əməkdaşlığı
SOCAR və Suriya hökuməti arasında bu yaxınlarda imzalanmış anlaşma memorandumu Suriya münaqişəsinin uzun sürən nəticələri fonunda praqmatik iqtisadi tərəfdaşlığın yaranmasından xəbər verir. BMT və digər beynəlxalq qurumların rəhbərlik etdiyi çoxtərəfli səylərdən fərqli olaraq, bu ikitərəfli saziş Azərbaycanın regional bərpa və iqtisadi inteqrasiyanı formalaşdıran praktik oyunçu kimi artan rolunu vurğulayır.
Bu saziş ikili fayda vəd edir: Suriyanın çökmüş iqtisadiyyatı üçün çox ehtiyac duyulan təkan və Azərbaycanın enerji təchizatı üçün strateji genişlənmə. Üstəlik, enerji sahəsində əməkdaşlıq sektorlar arasında daha geniş dialoq üçün katalizator rolunu oynaya bilər, daha dərin siyasi və iqtisadi əlaqələrə yol aça bilər.
Bakıda Suriya və İsrail arasında gizli danışıqlar
2025-ci il iyulun 13-də Suriya və İsrail nümayəndələri arasında Bakıda keçirilən görüş mühüm diplomatik əlamətdar hadisə olub. Rəsmi açıqlamaların olmamasına baxmayaraq, bu qarşılıqlı əlaqələr iki uzun müddətdir davam edən düşmən arasında dialoqun ilkin olaraq yenidən alovlanmasından xəbər verir.
Azərbaycanın neytral, eyni zamanda konstruktiv vasitəçilik rolu onun əsas regional sülh vasitəçisi kimi nüfuzunu artırır. Bu inkişaf təkcə Bakının diplomatik profilini yüksəltmir, həm də onun enerjidən kənar geosiyasi mənzərənin yenidən formalaşdırılmasında əsas oyunçu olmaq niyyətindən xəbər verir.
Regionda Strateji Transformasiyanın İşarələri: İsrail və Suriya arasında görünməmiş təmaslar və Azərbaycanın Suriya ilə dərinləşən əlaqələri Yaxın Şərqin geosiyasi xəritəsinin potensial yenidən qurulmasından xəbər verir. Bu hadisələr onilliklər boyu davam edən status-kvona meydan oxuyaraq, uzun müddətdir mövcud olan ərazi və güc dinamikasına yenidən baxılmasından xəbər verir.
Azərbaycanın Türkiyə ilə strateji müttəfiqliyi və digər regional aktorlarla balanslaşdırılmış diplomatiyası bu inkişaf edən proseslərin davam etdirilməsi üçün möhkəm zəmin yaradır.
Azərbaycanın artan diplomatik nüfuzu
Son illər Azərbaycan özünü regional sülh və dialoq mərkəzi kimi təsdiqləyib. Bu rol BMT və digər qlobal institutlarla yanaşı dövlətlərarası münasibətlərin və əməkdaşlıq çərçivələrinin birbaşa asanlaşdırılmasını əhatə edən enerji siyasətindən kənara çıxır.
“Bakı modeli” münaqişələrin həlli üçün siyasi dialoqa üstünlük verir, daha geniş Yaxın Şərq diplomatik mühitini dəyişdirə biləcək yeni əməkdaşlıq platformalarını təşviq edir.
Gələcək Baxış: Qeyri-müəyyən, lakin imkanlarla zəngin regional mənzərədə naviqasiya. Gələcəyə baxsaq, Azərbaycanın genişlənən diplomatik və iqtisadi rolları bir neçə əsas inkişafla regional dinamikanı yenidən formalaşdırmağa hazırlaşır:
Azərbaycan-Türkiyə oxunun gücləndirilməsi: Dərinləşən tərəfdaşlıq Zəngəzur kimi enerji dəhlizlərindən tutmuş daha geniş Avrasiya infrastruktur layihələrinə qədər regional əlaqə və inteqrasiyanı gücləndirə biləcək türk əməkdaşlığı dövrünə işarə edir.
Regional Sülh Təşəbbüslərinin Genişləndirilməsi: Azərbaycanın təmkinli danışıqlara ev sahibliyi etməkdə əldə etdiyi uğur onu vasitəçilik üçün əlverişli məkana çevirə, yumşaq gücünü və regional təsirini artıra bilər.
Regional qeyri-sabitliklərin idarə edilməsi: Rusiyanın nüfuzunun azalması, İran ambisiyaları və ABŞ-ın dəyişən siyasəti arasında tarazlıq strateji diplomatiya tələb edən həm imkanlar, həm də çağırışlar təqdim edir.
İqtisadi Diversifikasiya: SOCAR-Suriya sazişi qlobal bazar dəyişiklikləri fonunda Azərbaycanın iqtisadi dayanıqlığını təmin edərək, daha geniş enerji diversifikasiyasına doğru bir addım ola bilər.
Cənubi Qafqazda dalğalanma effektləri: Azərbaycanın diplomatiyası qonşu dövlətləri müttəfiqliklərə və iqtisadi strategiyalara yenidən baxmağa ruhlandıra bilər, bu da bir-biri ilə daha çox əlaqəli regional nizamı gücləndirir.
Nəticə etibarilə, Azərbaycan həlledici nöqtədə dayanır. Geosiyasi mürəkkəblikləri diqqətlə idarə etməklə, o, Yaxın Şərqin və ona bitişik regionların gələcəyini formalaşdıran mərkəzi fiqur kimi özünü təsdiq etmək üçün yaranan imkanlardan istifadə edə bilər. Yanlış addımlar isə bu ümidverici yüksəlişi təhlükə altına qoya bilər.
Rüstəm Tağızadə, politoloq
